គេថា «អាមេរិកខូច គឺពិតជាខូចដូចមាត់គេថាមែន» ឲ្យតែប្រទេសណាមួយដែលអាមេរិកស្អប់ មិនចូលចិត្ត មេដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសនោះ បើទោះបីការដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសនោះមានភាពរីកចម្រើន មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ យ៉ាងណាក្តីក៏អាមេរិក រិះរកគ្រប់ វិធីសាស្ត្រ មធ្យោបាយ ដើម្បីបំផ្លាញឬកម្ចាត់មេដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសនោះដែររួចដាក់មេដឹកនាំដែល ក្រាបលូនទៅតាមជើង អាមេរិក។
សកម្មភាពបែបនេះត្រូវបាន អាមេរិក ធ្វើដាក់ប្រទេសជាច្រើន នៅជុំវិញពិភពលោក ទាំងនៅតំបន់អាមេរិក អឺរ៉ុបមជ្ឈិមបូព៌ារហូតមកដល់អាស៊ី ពិសេសគឺអាស៊ានតែម្តង ។ នៅពេលដែល អាមេរិក មិនពេញចិត្ត គឺញុះញង់ឲ្យ ពលរដ្ឋប្រទេសនោះក្រោកឈរឡើងប្រឆាំង ជាមួយរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯង ដោយយកអាមេរិកជាខ្នងបង្អែក ហើយនៅពេលដែលធ្វើ មិនបានសម្រេច អាមេរិកក៏ចោទប្រកាន់ប្រទេស នោះថាបាន បំពានសិទ្ធិមនុស្ស មិនគោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋ បំពាន ប្រជាធិបតេយ្យ ។ នៅពេលចោទប្រកាន់គ្រប់យ៉ាងមិនមានប្រសិទ្ធភាព អាមេរិក ក៏បានបង្វែរ ដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច បន្ទាប់មកគឺគំរាមកំហែងវាយប្រហារដោយយោធា ។ ជាក់ស្តែង ដូចនៅ ប្រទេសវេណេហ្សុ៊យអេឡា រុស្សុី ចិន ហ្វុីលីពីន និងកូរ៉េខាងជើងជាដើម។
នៅពេលនេះយើងមិនចាំបាច់លើកពីប្រទេសណាមួយនៅឆ្ងាយនោះឡើយ គឺប្រទេស ហ្វុីលីពីន ដែលស្ថិតនៅក្នុងតំប់អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ដែលមានទំនាក់ទំនងមិត្តភាព ជាមួយអាមេរិក ជាង៦៥ឆ្នាំ នៅទីបំផុតក៏ត្រូវកាត់ផ្តាច់ ដោយសារតែ អាមេរិក មើលឃើញមេដឹកនាំហ្វុីលីពីន លោក ឌុយទែរតេ មិនដើរទៅតាមគន្លងរបស់អាមេរិក។ រយៈពេលជាង ៦៥ឆ្នាំ អាមេរិកមិនបានជួយដល់ហ្វុីលីពីន នៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច រីកចម្រើន ឬក៏នៅក្នុងវស័យយោធានោះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ ធ្វើឲ្យប្រទេសនេះធ្លាក់នៅក្នុងភាព ច្របូកច្របល់ ពោរពេញទៅដោយគ្រឿងញៀន។ ទាំងនោះហើយទើបមេដឹកនាំហ្វុីលីពីន បានសម្រេចចាកចេញពីអាមេរិក ហើយងាកទៅចងសម្ពន្ធមិត្តជាមួយចិន ដែលជាប្រទេសនៅជិតខាង ហើយតែងតែជួយជានិច្ច ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ដោយមិនទាមទារអ្វីឡើយ។ ក្រោយពេលងាកទៅរក ចិន វិញ ហ្វុីលីពីនទទួលបាន ជំនួយជាច្រើន ពីចិន ក៏ដូចជាការវិនិយោគ រាប់សិបពាន់លានដុល្លារ ទៀតផង។ ហ្វុីលីពិនក៏បាន ទាត់ចោលជំនួយ ពីលោកខាងលិច ដោយចេះតែទាមទារនេះ ទាមទារនោះ ដាក់លក្ខខណ្ឌគ្រប់បែបយ៉ាង ចំណែកចិនវិញ គឺឲ្យមិនខ្វល់ថា អ្នកឯងយកទៅធ្វើអ្វីនោះឡើយ។
នៅពេលដែល ប្រទេសជាច្រើន ឃើញពីអំពើល្អពិតប្រាកដរបស់ចិនក៏ងាកទៅរកចិនវិញដូចជា ហ្វុីលីពីន ឥណ្ឌូនេស៊ី កម្ពុជាជាដើម ធ្វើឲ្យអាមេរិកកាន់តែខឹងសម្បាយ៉ាងខ្លាំងខំរិះរកគ្រប់វិធីសាស្ត្របំផ្លាញប្រទេសនោះ។
ចំពោះប្រទេសកម្ពុជាវិញ ពលរដ្ឋជាច្រើនដែល អង្គុយពិសាកាហ្វេពេលព្រឹក តាមហាងកាហ្វេនានាបានលើកឡើងថា «បើអាមេរិក មិនជួយកម្ពុជាក៏ហីទៅចុះ សូមកុំបំផ្លាញ កម្ពុជា ទុកឲ្យពលរដ្ឋកម្ពុជារស់នៅ បានសុខ ដូចបច្ចុប្បន្ននេះផង»។ ការលើកឡើងបែបនេះ របស់ពលរដ្ឋ ក្រោយពេលដែលមានប្រតិកម្ម ពីស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ដែលថ្កោលទោសទៅលើរដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេច បិទនិងបណ្តេញ បុគ្គលិកបរទេស របស់វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ NDI ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេល៧ថ្ងៃ។ ការដែលរដ្ឋាភិបាល សម្រេច បិទនិងបណ្តេញបុគ្គលិកបរទេសចេញនោះគឺក្រោយពេល វិទ្យាស្ថាន NDI មិនគោរពតាមច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងច្បាប់ស្តីពីសារពើពន្ធ។
ស្ថានទូតអាមេរិកបានប្រតិកម្មកាលពី រសៀលថ្ងៃទី២៣ ខែសីហានេះ ក្រោមចំណងជើងថា «Is Cambodia committed to democracy? You decide»(តើប្រទេសកម្ពុជាមានការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែរឬទេ? អ្នកជាអ្នកសម្រេចិត្ត) ។ នេះជាទង្វើញុះញង់ អុជអាល របស់អាមេរិក មកលើពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាការមិនគោរពទៅលើប្រទេសមួយដែលមានអធិបតេយ្យ ។
ការ អុជអាលបែបនេះ នឹងមិនធ្វើឲ្យពលរដ្ឋកម្ពុជា ងាករេឡើយដោយ ពលរដ្ឋបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ពីទង្វើរបស់អាមេរិក។ មិនតែប៉ុណ្ណោះក្រុមយុវជន និងពលរដ្ឋដែលស្រឡាញ់ សន្តិភាពប្រជាធិបតេយ្យ បានឡើងគម្រោងធ្វើបាតុកម្ម ប្រឆាំងស្ថានទូតអាមេរិក ទៀតផង។ យុវជនកម្ពុជាបានពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសន្តិភាព និរន្តរភាព និងនីតិរដ្ឋ ក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្តេចតេជោ។ ពលរដ្ឋកម្ពុជាមិនចង់ឲ្យទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រ អាមេរិកធ្លាប់បានបង្កវិនាសកម្ម មកលើកម្ពុជា ជាថ្មីទៀតនោះឡើយ ដោយកម្ពុជា ទទួលបានមេរៀនម្តងរួចមកហើយ កាលពីអំឡុងទសវត្ស៧០ បានរុញច្រានពលរដ្ឋកម្ពុជារស់នៅក្នុងទុក្ខវេទនា។ ប្រវត្តិសាស្ត្រ មិនអាចធ្វើឲ្យពលរដ្ឋកម្ពុជា បំភ្លេចបានឡើយ ហើយបច្ចុប្បន្នស្លាកស្នាមប្រវត្តិសាស្ត្រ បន្សល់ទុករហូតមកដល់ពេលនេះ គឺគ្រាប់មីនដែលអាមេរិកទម្លាក់នៅកម្ពុជានៅតែសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើឲ្យពលរដ្ឋ ក្លាយជាជន ពិការជាបន្តបន្ទាប់ដោយសារមីនអាមេរិក។
ដូច្នេះបើអាមេរិក នៅតែ ជ្រៀតជ្រែកលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជានោះ នឹងមានការផ្ទុះបាតុកម្ម ប្រឆាំង អាមេរិកជាទ្រងទ្រាយធំនៅរាជធានីភ្នំពេញនាពេលដ៏ខ្លីខាងមុខ។
«អ្នកជជែកគ្នាតាមតុកកាហ្វេ» បាននិយាយចំៗថា ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច ទីពីរនិងទី៣ លើពិភពលោកគឺចិន និងជប៉ុន ហើយក៏ជាប្រទេស ផ្តល់ជំនួយ អត់សំណង ដាក់ វិនិយោគ និងជួយកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាច្រើននៅកម្ពុជា ហើយប្រទេសទាំងនោះក៏មានអង្គការ មានស្ថានទូតនៅកម្ពុជាដូចអាមេរិកដែរ តែគេគោរពទៅតាម ច្បាប់ដឹកនាំរបស់កម្ពុជា មើលឃើញការដឹកនាំរីកចម្រើនរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។ ដោយឡែកតែអាមេរិកជាបិតា ប្រជាធិបតេយ្យ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធាពិភពលោកមានភ្នែកភ្លឺមុតល្អណាស់ តែមើលមិនឃើញពីភាពរីកចម្រើន ពីការចង់បានសន្តិភាពរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ចង់តែរុញកម្ពុជាឲ្យធ្លាក់ចូលក្នុងរណ្តៅទុក្ខដូចទសវត្ស៧០ទៀតឬ?
