ក្នុងរយៈពេលជាង ៥០ឆ្នាំកន្លងមក ពិភពលោកបានឃើញនៅការ ផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងតំបន់ អាស៊ី អាគ្នេយ៍ ដោយ តំបន់នេះបាន យកឈ្នះលើភាពក្រីក្រ និងការបែកខ្ញែក ទៅជាតំបន់អភិវឌ្ឍនយ៉ាងសកម្ម និងរួបរួមគ្នា នៃប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំង១០ ។ អាស៊ាន កើតចេញ ពីអង្គការសមាគមន៍តូច តូចមួយ ដែលមិនមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ពេញលេញ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប្រែក្លាយទៅជា តំបន់ដែលមាន កិច្ចសហប្រតិបត្តិការណ៍យ៉ាងជិតស្និត នឹងរឹងមាំបំផុតនិងជាដៃគូដែលមិនអាចខ្វះបាននៃបណ្តាប្រទេសធំ ៗ និងអង្គការអន្តរជាតិសំខាន់ៗ។ អាថ៌កំបាំងក្នុងការបង្កើតអាស៊ាននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺនៅក្នុងស្មារតីសាមគ្គីភាពដើម្បីកសាង “តំបន់សន្តិភាព សន្តិសុខ និងស្ថិរភាពយូរអង្វែង កំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាព វឌ្ឍនភាព សង្គមនិងភាពរុងរឿងដូចគ្នា ” ។
សមគ្គីភាព គឺជាមូលដ្ឋានសម្រាប់កសាងសហគមន៍អាស៊ានប្រកបដោយជោគជ័យក្នុងរយៈពេល ៥០ឆ្នាំ កន្លងមក អាស៊ានមិនបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខរលូននោះឡើយ ដោយជួបនៅឧបសគ្គព្យុះភ្លៀងជាច្រើន។ ការអភិវឌ្ឍដ៏អស្ចារ្យ របស់អាស៊ានគឺជាលទ្ធផលនៃការបង្រួបបង្រួមនិងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងឥតឈប់ឈររបស់ប្រទេសក្នុងការកសាងសហគមន៍ ពឹងផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋានគ្រឹះនយោបាយ ៣ចំណុចគឺ – សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌សង្គម។កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ – សន្តិសុខ ដើម្បីសន្តិភាពប្រកបដោយ ចីរភាព អាស៊ាន បានប្រសូត្រចេញ ក្នុងពេលដែលដំបន់ប្រឈមនឹង ភាពវឹកវរ និងការបែកចែកយ៉ាងខ្លាំង ដោយសាសង្រ្គាមត្រជាក់ អាស៊ានបានយល់យ៉ាងច្បាស់ និងគោរពចំពោះតម្លៃ នៃសន្តិភាពនិងស្ថេរភាព។ សេចក្តីប្រកាសទីក្រុងបាងកកគឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃការបង្កើតអាស៊ាននៅឆ្នាំ ១៩៦៧បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីគោលដៅនៃការ “ធ្វើការរួមគ្នានិងខិតខំដើម្បីសន្តិភាពនិងភាពចម្រុងចម្រើនរបស់ប្រជាជននិងមនុស្សជំនាន់ក្រោយ” ។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អាស៊ានបានចេញឯកសារសំខាន់ៗជាច្រើនដូចជាសេចក្តីប្រកាសអាស៊ានឆ្នាំ១៩៧៦ ។ សន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ។ សន្ធិសញ្ញាមិនរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (SEANWFZ) នៅឆ្នាំ ១៩៩៥សេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីការប្រតិបត្តិរបស់ភាគីនានានៅសមុទ្រខាងកើត (DOC) ឆ្នាំ ២០០២ និងធម្មនុញ្ញអាស៊ានឆ្នាំ ២០០៨ ។ ឯកសារទាំងនេះបានក្លាយទៅជាបទដ្ឋានសម្រាប់ធ្វើទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសអាស៊ានមិនត្រឹមតែរវាងប្រទេសអាស៊ានប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងរវាង អាស៊ានជាមួយដៃគូខាងក្រៅ។ ជាមួយនឹងគុណតម្លៃទាំងនេះអាស៊ានបានក្លាយតំបន់ដែលមានកកម្លាំងទាកទាញ ពីដៃគូសំខាន់ៗជាច្រើន ដើម្បីបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ។ មជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយដែលមានសក្កានុពល ដូចជា ប្រទេសចិន កូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន ឥណ្ឌាអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប បន្តពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាស៊ានតាមរយៈយន្តការដឹកនាំដោយអាស៊ាន ដូចជា អាស៊ាន+១ អាស៊ាន +3 កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា (EAS) វេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ARF) កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិអាស៊ាន (ADMM Plus) ។
នៅក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង អាស៊ានបានបង្ហាញនូវតួនាទីនិងការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក្នុងការធានាសន្តិភាព ស្ថិរភាព សុវត្ថិភាពសន្តិសុខ និងសេរីភាពនាវាចរណ៍ និងអាកាសចរណ៍ នៅក្នុងតំបន់។ កិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសបានសេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ានស្តីពីស្ថានភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅថ្ងៃទី ១០ឧសភា ២០១៤ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់អំពីគោលការណ៍គោរពច្បាប់អន្តរជាតិរួមទាំងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ។ សេចក្តីប្រកាសរបស់អាស៊ានស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង លើកដំបូងក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភជាទូទៅរបស់អាស៊ានអំពីភាពតានតឹងនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ បណ្តាប្រទេស បានអះអាងពីការទទួលខុសត្រូវរបស់សមាគមចំពោះសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ក៏ដូចជាសាមគ្គីភាពរបស់អាស៊ានក្នុងការប្រឈមមុខនឹងការលំបាកនិងបញ្ហាប្រឈម។
ថ្មីៗនេះ បន្ទាប់ពីការចរចារ រយៈពេលយ៉ាងយូរមក អាស៊ាននិងចិនបានអនុម័តជាផ្លូវការនូវសេចក្តីព្រាងក្រមប្រតិបត្តិសម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ដំណើរការចរចាស្តីពី COC បានបន្តអស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយដោយមានការលំបាកជាច្រើននៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនិងល្បឿននៃការចរចា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានសញ្ញាច្បាស់លាស់នៃការបង្រួបបង្រួមរបស់អាស៊ានលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ ២០១៨រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន បន្តបង្ហាញពីការមូលមតិគ្នាខ្ពស់ស្តីពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៣២នាថ្ងៃទី (២៨មេសា ២០១៨នៅសិង្ហបុរី) បានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃសន្តិភាពស្ថិរភាព និងភាពរុងរឿង នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ភាពរីកចម្រើន នៅក្នុងការចរចា COC បានបន្តនៅ ក្នុងកិច្ចប្រជុំ AMM51 ធ្វើឡើង នៅថ្ងៃទី ៣១ខែកក្កដាដល់ថ្ងៃទី ៨ ខែសីហាឆ្នាំ ២០១៨នៅសឹង្ហបុរី។ នៅពេលដែលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសឹង្ហបុរីលោក Vivian Balakrishnan បានប្រកាសថាអាស៊ាននិងចិនបានសម្រេច យល់ស្របនឹងការចរចា ក្នុងប្រធានបទតែមួយគត់ ស្តីពី COC ។ នេះគឺជាជំហានដ៏សំខាន់មួយដើម្បីបង្ហាញថាបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមានការរួបរួមគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងដោយធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធនិងលើកកម្ពស់តួនាទី សកម្មភាពរបស់ខ្លួននៅក្នុងការរក្សាបាននូវបរិយាកាសសន្តិភាព និង ស្ថិរភាព សម្រាប់តំបន់នេះដើម្បីបន្តអភិវឌ្ឍ ឆ្ពោះទៅរក អនាគតរុងរឿង។
កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីកំណើនប្រកបដោយចីរភាពនិងភាពរុងរឿង
ជាដំបូង ត្រូវតែថាអាស៊ានជាកំលាំងជំរុញដ៏សំខាន់ សម្រាប់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់។ មិនដល់មួយទសវត្សរ៍ក្រោយពីអាស៊ានបានសម្រេចបង្កើតតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន (AFTA) នៅឆ្នាំ ១៩៩២សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានបានរីកចម្រើនជាបន្តបន្ទាប់គ្របដណ្តប់ស្ទើរតែគ្រប់វិស័យសំខាន់ៗនៃសេដ្ឋកិច្ច ចាប់ពី ពាណិជ្ជកម្ម ទំនិញឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ និងការវិនិយោគ។
បន្ទាប់ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ១៩៩៧-១៩៩៨ មានទស្សនជាច្រើន និយាយថា អាស៊ាននឹង ពង្រួមតូច និងបង្កើតជញ្ជាំងការពារ “ពាណិជ្ជកម្ម” ។ ផ្ទុយទៅវិញអាស៊ានបានរីកចម្រើនទៅក្នុងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្មថ្មីមួយនៅអាស៊ីបូព៌ាជាមួយការបង្កើតបណ្តាញតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយដៃគូក្នុងតំបន់សំខាន់ (FTA + 1) ដូចជាប្រទេសចិន ជប៉ុនកូរ៉េខាងត្បូង ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលី និងនូវែលសេឡង់ ជាដើម។ ទទឹមនឹងនោះអាស៊ានបាន លើកកម្ពស់ ជម្រុញកិ្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមទៀត ជាមួយដៃគូធំៗ ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក, កាណាដា, សហភាពអឺរ៉ុប, ប្រទេសរុស្ស៊ី ជាដើម ។ ក្នុងពេលដែល សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គ្រប់ដណ្តប់ដោយភាពស្រអាប់ នៃវិបត្តិ សេដ្ឋកិច្ច អាស៊ានក្លាយជាកន្លែងភ្លឺជាងគេ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ការរក្សាបាននូវកំណើនមធ្យមប្រចាំឆ្នាំ ៥ ទៅ ៦% សូម្បីតែក្នុងអំឡុងពេលមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនៅលើពិភពលោកនៅ ឆ្នាំ ២០១១និង២០១២ អាស៊ានក៏នៅតែមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ ។
ផ្សារភ្ជាប់ផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងដល់ប្រជាជនរួមជាមួយនឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ – សន្តិសុខនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចនិងវប្បធម៍ – សង្គម បានក្លាយទៅជាសរសរគ្រឹះ មួយ ក្នុងចំណោម៣នៃសរសរគឹះ អាស៊ាន ដើម្បីកសាង«សហគមន៍អាស៊ាននៅក្នុងភាពសុខដុម សាមគ្គីភាព ចែករំលែក “។ ព្យាយាមដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅនេះគឺមិនមែនជាការងាយស្រួលនៅពេលដែលអាស៊ានគឺជាបណ្ដុំនៃប្រទេសសម្បូរបែប ទាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត, ប្រព័ន្ធនយោបាយ, កម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍ, វប្បធម៍, ភាសា, សាសនា … ; ប៉ុន្តែ “ការ ឯកភាពក្នុងភាពចម្រុះ” បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយនៃលក្ខណៈពិសេសរបស់អាស៊ាន ដែលជាអត្តសញ្ញាណ ហើយប្រទេសអាស៊ាន តែងតែរក្សានឹងគោរព ។
បន្តលើកកម្ពស់ស្មារតីសាមគ្គីភាពនិងការទទួលខុសត្រូវរបស់បណ្ដាប្រទេសអាស៊ាន
ក្នុងប៉ុន្មានចុងក្រោយនេះ អាស៊ាន ទទួលបាននៅឱកាសថ្មីៗ ប៉ុន្តែវាក៏ជាបញ្ហាប្រឈមមួយដើម្បីយកឈ្នះផងដែរ។ ក្នុងពេលដែលតំបន់និងអន្ដរជាតិកំពុងផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងឆាប់រហ័សហើយ ប្រែប្រួលយ៉ាង ស្មុគស្មាញ ។ អាស៊ីខាងកើតនិងអាស៊ី – ប៉ាស៊ីហ្វិគបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌល នយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោក និងជាទីកន្លែងប្រមូលផ្តុំ ទាំងយុទ្ធសាស្ត្រនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់បណ្តាប្រទេសធំៗ។
ជាការពិត បណ្តាប្រទេសធំបានបង្កើន ឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅតំបន់នេះ ដែលជាបញ្ហាប្រឈមថ្មីមួយសម្រាប់អាស៊ាន គឺត្រូវតែរក្សាសាមគ្គីភាពនិងតួនាទីជាអព្យាក្រិតក្នុងតំបន់។ ក្រៅពីនេះ “ចំណុចក្តៅ” ដូចជាស្ថានភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឧបទ្វីបកូរ៉េ … ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃបញ្ហាប្រឈម សន្តិសុខ និងកម្រិតនៃអត្ថិពល សន្តិសុខតាមសមុទ្រ, គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ជំងឺរាតត្បាត, បរិស្ថាន, អំពើភេរវកម្ម, ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន … បានក្លាយជាហានិភ័យពិតប្រាកដដើម្បីសន្តិភាពសន្តិសុខនិងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ ការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ដែលជាតំបន់ដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ (RCEP) កិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីភាពជាដៃគូគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនិងវឌ្ឍនភាពអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក (CP-កិច្ចព្រមព្រៀង TPP) … ព្រមទាំងសម្ពាធ និងថាមពលនុយក្លេអ៊ែរនៅក្នុងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៅអាស៊ីបូព៌ា។
ប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងមក សមាជិកអាស៊ានទាំង ១0 បានសកម្ម និងទទួលខុសត្រូវ, ព្យាយាមឆ្លងកាត់ការលំបាកសម្រាប់ការកសាងសហគមន៍អាស៊ានជិតស្និទ្ធ និងផ្តល់ អាទិភាពនិងអត្ថប្រយោជន៍ដល់បណ្តាប្រទេសដែល បានខិតខំប្រឹងប្រែង សម្រាប់ដំណើរការនៃការកសាងសហគមន៍អាស៊ានទទួលបានភាពជោគជ័យ កិត្យានុភាព ។ សហគមន៍អាស៊ានដ៏រឹងមាំនិងសាមគ្គី គឺការខិតខំដើម្បីមានទំនុកចិត្តនិងគ្នា ។
អាស៊ាននឹងបន្តប្រកាន់ខ្ជាប់នូវបទដ្ឋាននិងក្រមប្រតិបត្តិរបស់អាស៊ាន ដូចជា ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន TAC, SEANFWZ, DOC … ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់បន្តក្នុងការកសាង COC ស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោះស្រាយ ការគ្រប់គ្រង ជម្លោះ ការពារបរិស្ថានស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ លើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍរចនាសម្ពន្ធ័ និងជំហានដើរទៅមុខ ដែលអាស៊ានដើរតួនាទីឈានមុខគេ។ ការកសាងមូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ ទាំងក្នុងនិងក្រៅតំបន់។
ចក្ខុវិស័យអាស៊ានឆ្នាំ ២០២៥ នៅតែបន្តឆ្ពោះទៅរកស្វ័យភាព ពឹងផ្អែកទៅលើច្បាប់និង យកពលរដ្ឋជា កន្លឹះសំខាន់ ដើរតួនាទី នៅក្នុងការ សោះស្រាយបញ្ហា ក្នុងតំបន់ និងនៅលើពិភពលោក ។ កសាងសហគមន៍អាស៊ាន រឹងមាំ ជាសកម្មភាព រួមនៅតែបន្ត ដើម្បីឆ្ពោះទៅរក សន្តិភាពប្រកបដោយនិរន្តភាព សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែជ្រៅនិងព្យាយាមឱ្យបានផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងសម្រាប់ពលរដ្ឋជាង ៦00 លាននាក់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន។ សាធី
