ក្នុងរយៈពេលជាង ៥០ឆ្នាំកន្លងមកពិភពលោកបានឃើញពីការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំងក្នុងតំបន់ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដោយតំបន់នេះ បាន យកឈ្នះលើភាពក្រីក្រនិងការបែកខ្ញែកទៅជាតំបន់អភិវឌ្ឍនយ៉ាងសកម្ម ដោយសារការរួបរួមគ្នានៃប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំង១០ ។ អាស៊ានកើតចេញពីអង្គការ សមាគមតូចមួយដែលមិនមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពេញលេញនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប្រែក្លាយទៅជាតំបន់ដែលមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និទ្ធ និងរឹងមាំបំផុតហើយជាដៃគូដែលមិនអាចខ្វះបាននៃ បណ្តាប្រទេសធំ ៗ និងអង្គការអន្តរជាតិ សំខាន់ៗ។ អាថ៌កំបាំងក្នុងការបង្កើត អាស៊ាននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺនៅក្នុងស្មារតីសាមគ្គីភាពដើម្បីកសាង “តំបន់សន្តិភាពសន្តិសុខនិងស្ថិរភាពយូរអង្វែង កំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាពវឌ្ឍនភាព សង្គមនិងភាពរុងរឿងដូចគ្នា ” ។

សាមគ្គីភាព គឺជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ កសាងសហគមន៍អាស៊ានប្រកបដោយ ជោគជ័យ

ក្នុងរយៈពេល ៥០ឆ្នាំកន្លងមកអាស៊ានមិនបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខរលូននោះឡើយ ដោយជួបនូវឧបសគ្គ ព្យុះភ្លៀងជា ច្រើន។ ការអភិវឌ្ឍដ៏អស្ចារ្យ របស់អាស៊ានគឺជាលទ្ធផលនៃការបង្រួបបង្រួមនិងកិច្ច ខិតខំប្រឹងប្រែងឥតឈប់ឈររបស់ប្រទេសក្នុងការកសាងសហគមន៍ ពឹងផ្អែកទៅលើ មូលដ្ឋានគ្រឹះនយោបាយ ៣ចំណុចគឺ សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ចនិងវប្បធម៌សង្គម។

កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ – សន្តិសុខ ដើម្បីសន្តិភាពប្រកបដោយ ចីរភាព

អាស៊ានបានប្រសូតចេញក្នុងពេល ដែលតំបន់ប្រឈមនឹង ភាពវឹកវរនិងការបែងចែកយ៉ាងខ្លាំងដោយសារសង្រ្គាមត្រជាក់ អាស៊ានបានយល់យ៉ាងច្បាស់ និងគោរព ចំពោះតម្លៃនៃសន្តិភាពនិងស្ថិរភាព។ សេចក្តីប្រកាសទីក្រុងបាងកកគឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃការបង្កើតអាស៊ាននៅឆ្នាំ ១៩៦៧ បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីគោលដៅនៃ ការ “ធ្វើការរួមគ្នានិងខិតខំដើម្បីសន្តិភាព និងភាពចម្រុងចម្រើនរបស់ប្រជាជននិង មនុស្សជំនាន់ក្រោយ” ។

ចាប់តាំងពីពេលនោះមកអាស៊ានបានចេញឯកសារសំខាន់ៗជាច្រើនដូចជា សេចក្តីប្រកាសអាស៊ានឆ្នាំ១៩៧៦, សន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការនៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) នៅឆ្នាំ១៩៧៦ , សន្ធិសញ្ញាមិនរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (SEANWFZ) នៅឆ្នាំ ១៩៩៥,សេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីការប្រតិ បត្តិរបស់ភាគីនានានៅសមុទ្រខាងកើត (DOC) ឆ្នាំ ២០០២ និងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ឆ្នាំ ២០០៨ ។ ឯកសារទាំងនេះបានក្លាយទៅជាបទដ្ឋានសម្រាប់ធ្វើទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសអាស៊ានហើយមិនត្រឹមតែរវាង ប្រទេសអាស៊ានប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងរវាង អាស៊ានជាមួយដៃគូខាងក្រៅ។ ជាមួយ នឹងគុណតម្លៃទាំងនេះអាស៊ានបានក្លាយជាតំបន់ដែលមានកម្លាំងទាក់ទាញពីដៃគូសំខាន់ៗជាច្រើន ដើម្បីបង្កើនកិច្ចសហ ប្រតិបត្តិការ។ មជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច និង នយោបាយដែលមានសក្កានុពលដូចជាប្រទេសចិនកូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន ឥណ្ឌា អាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបបន្តពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយអាស៊ានតាមរយៈយន្តការដឹកនាំដោយអាស៊ាន ដូចជា អាស៊ាន+១ អាស៊ាន +3 កិច្ចប្រជុំកំពូល អាស៊ីបូព៌ា (EAS) វេទិកាតំបន់អាស៊ាន (ARF) កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិ អាស៊ាន (ADMM Plus) ។

នៅក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង អាស៊ានបានបង្ហាញនូវតួនាទីនិងការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក្នុងការធានាសន្តិភាព ស្ថិរភាព សុវត្ថិភាព សន្តិសុខនិងសេរីភាពនាវាចរណ៍និងអាកាសចរណ៍នៅក្នុងតំបន់។ កិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ានស្តីពីស្ថានភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅថ្ងៃទី ១០ឧសភា ២០១៤ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់អំពីគោលការណ៍គោរពច្បាប់អន្តរជាតិរួមទាំងអនុ សញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់ សមុទ្រ។ សេចក្តីប្រកាសរបស់អាស៊ានស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង លើកដំបូងក្នុងរយៈ ពេល ២០ ឆ្នាំបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភជា ទូទៅរបស់អាស៊ានអំពីភាពតានតឹងនៅ ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ បណ្តាប្រទេសបានអះអាងពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ សមាគមចំពោះសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពក្នុង តំបន់ក៏ដូចជាសាមគ្គីភាពរបស់អាស៊ានក្នុងការប្រឈមមុខនឹងការលំបាកនិងបញ្ហា ប្រឈម។

ថ្មីៗនេះបន្ទាប់ពីការចរចា រយៈពេលយ៉ាងយូរមកអាស៊ាននិងចិនបានអនុម័តជាផ្លូវការនូវសេចក្តីព្រាងក្រមប្រតិបត្តិ សម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ដំណើរការ ចរចាស្តីពី COC បានបន្តអស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយដោយមានការ លំបាកជាច្រើននៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនិងល្បឿននៃការចរចា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មាន សញ្ញាច្បាស់លាស់នៃការបង្រួបបង្រួម របស់អាស៊ានលើសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ ២០១៨រហូតមកដល់ បច្ចុប្បន្នបណ្តាប្រទេសអាស៊ានបន្តបង្ហាញពីការមូលមតិគ្នាខ្ពស់ស្តីពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៣២នាថ្ងៃទី ២៨ មេសា ២០១៨នៅសិង្ហបុរី បានគូស បញ្ជាក់ពីសារសំខាន់នៃសន្តិភាពស្ថិរភាពនិងភាពរុងរឿងនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាង ត្បូង។ ភាពរីកចម្រើន នៅក្នុងការចរចា COC បានបន្តនៅ ក្នុងកិច្ចប្រជុំ AMM51 ធ្វើឡើង នៅថ្ងៃទី ៣១ខែកក្កដាដល់ថ្ងៃទី ៨ ខែសីហាឆ្នាំ ២០១៨នៅសិង្ហបុរី។ នៅពេលដែលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសិង្ហបុរីលោក Vivian Balakrishnan បានប្រកាសថាអាស៊ាននិងចិនបានសម្រេចយល់ស្របនឹងការចរចា ក្នុងប្រធានបទតែមួយគត់ ស្តីពី COC ។ នេះគឺជាជំហានដ៏សំខាន់ មួយដើម្បីបង្ហាញថា បណ្តាប្រទេសអាស៊ានមានការរួបរួមគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងដោយធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធនិងលើកកម្ពស់តួនាទីសកម្មរបស់ខ្លួននៅក្នុងការរក្សាបាននូវ បរិយាកាសសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពសម្រាប់តំបន់នេះដើម្បីបន្តអភិវឌ្ឍ ឆ្ពោះទៅរក អនាគតរុងរឿង។

កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចដើម្បី កំណើនប្រកបដោយចីរភាពនិងភាពរុង រឿង

ជាដំបូងត្រូវតែថាអាស៊ានជាកម្លាំងជំរុញដ៏សំខាន់សម្រាប់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់។ មិនដល់មួយទសវត្សរ៍ផង ក្រោយពីអាស៊ានបានសម្រេចបង្កើតតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន (AFTA) នៅឆ្នាំ ១៩៩២ សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានបានរីកចម្រើនជាបន្តបន្ទាប់គ្របដណ្តប់ស្ទើរតែគ្រប់វិស័យសំខាន់ៗនៃសេដ្ឋកិច្ច ចាប់ពីពាណិជ្ជកម្មទំនិញ ឧស្សាហកម្ម ទេសចរណ៍ និងការវិនិយោគ។

បន្ទាប់ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ីឆ្នាំ ១៩៩៧-១៩៩៨ មានទស្សនៈជាច្រើន និយាយថាអាស៊ាននឹង បង្រួមតូច និង បង្កើតជញ្ជាំងការពារ “ពាណិជ្ជកម្ម” ។ ផ្ទុយទៅវិញអាស៊ានបានរីកចម្រើនទៅក្នុងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងពាណិជ្ជកម្មថ្មី មួយនៅអាស៊ីបូព៌ាជាមួយការបង្កើតបណ្តាញតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយដៃគូក្នុងតំបន់សំខាន់(FTA + 1) ដូចជាប្រទេសចិន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលីនិង នូវែលហ្សេឡង់ជាដើម។ ទន្ទឹមនឹងនោះ អាស៊ានបានលើកកម្ពស់ ជំរុញកិច្ចសហ ប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមទៀត ជាមួយ ដៃគូធំៗ ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក, កាណា ដា, សហភាពអឺរ៉ុប, ប្រទេសរុស្ស៊ី ជាដើម ។ ក្នុងពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គ្រប ដណ្តប់ដោយភាពស្រអាប់ នៃវិបត្តិសេដ្ឋ កិច្ច អាស៊ានក្លាយជាកន្លែងភ្លឺជាងគេ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ការរក្សាបាននូវកំណើនមធ្យមប្រចាំឆ្នាំ ៥ ទៅ ៦%សូម្បីតែក្នុងអំឡុងពេលមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនៅលើពិភពលោកនៅ ឆ្នាំ ២០១១និង២០១២ អាស៊ានក៏នៅតែមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ខ្ពស់ ។

ផ្សារភ្ជាប់ផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែង ដល់ប្រជាជន

រួមជាមួយនឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ នយោបាយ – សន្តិសុខនិងកិច្ចសហប្រតិ បត្តិការសេដ្ឋកិច្ចនិងវប្បធម៌ – សង្គមបាន ក្លាយទៅជាសរសរគ្រឹះ មួយ ក្នុងចំណោម ៣នៃសសរគ្រឹះ អាស៊ានដើម្បីកសាង «សហគមន៍អាស៊ាននៅក្នុងភាពសុខដុម សាមគ្គីភាព ចែករំលែក “។ ព្យាយាមដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅនេះគឺមិនមែនជាការងាយស្រួលនោះទេនៅពេលដែល អាស៊ានគឺជាបណ្ដុំនៃប្រទេសសម្បូរបែប ទាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត, ប្រព័ន្ធនយោបាយ, កម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍ, វប្បធម៌, ភាសា, សាសនា … , ប៉ុន្តែ”ការ ឯកភាពក្នុងភាព ចម្រុះ” បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយនៃ លក្ខណៈពិសេសរបស់អាស៊ានដែលជា អត្តសញ្ញាណ ហើយប្រទេសអាស៊ាន តែង តែរក្សានិងគោរព ។

បន្តលើកកម្ពស់ស្មារតីសាមគ្គីភាពនិងការទទួលខុសត្រូវរបស់បណ្ដាប្រទេស អាស៊ាន

ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អាស៊ាន ទទួលបាននូវឱកាសថ្មីៗប៉ុន្តែវាក៏ជាបញ្ហាប្រឈមមួយដើម្បីយកឈ្នះផងដែរ។ ក្នុងពេលដែលតំបន់និងអន្ដរជាតិកំពុងផ្លាស់ ប្តូរយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយប្រែប្រួលយ៉ាង ស្មុគស្មាញ ។ អាស៊ីខាងកើតនិងអាស៊ី – ប៉ាស៊ីហ្វិកបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកនិងជាទីកន្លែងប្រមូលផ្តុំ ទាំងយុទ្ធសាស្ត្រនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់បណ្តាប្រទេសធំៗ។

ជាការពិត បណ្តាប្រទេសធំៗបាន បង្កើន ឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅតំបន់នេះដែលជាបញ្ហាប្រឈមថ្មីមួយសម្រាប់អាស៊ានគឺត្រូវតែរក្សាសាមគ្គីភាពនិងតួនាទីជាអព្យាក្រឹតក្នុងតំបន់។ ក្រៅពីនេះ “ចំណុច ក្តៅ” ដូចជាស្ថានភាពសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឧបទ្វីបកូរ៉េ … ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃបញ្ហាប្រឈមសន្តិសុខ និងកម្រិតនៃ ឥទ្ធិពល សន្តិសុខតាមសមុទ្រ, គ្រោះ មហន្តរាយធម្មជាតិជំងឺ,រាតត្បាត, បរិស្ថាន, អំពើភេរវកម្ម, ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន … បានក្លាយជាហានិភ័យពិតប្រាកដដើម្បីសន្តិភាពសន្តិសុខនិងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ ការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ដែលជាតំបន់ដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ (RCEP) កិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីភាពជាដៃគូគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនិងវឌ្ឍនភាពអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក (CP-កិច្ចព្រមព្រៀង TPP) … ព្រមទាំងសម្ពាធ និងថាមពលនុយក្លេអ៊ែរនៅក្នុងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៅអាស៊ីបូព៌ា។

ប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងមក សមាជិកអាស៊ាន ទាំង ១0 បានសកម្មនិងទទួលខុសត្រូវ, ព្យាយាមឆ្លងកាត់ការលំបាកសម្រាប់ការ កសាងសហគមន៍អាស៊ានជិតស្និទ្ធ និង ផ្តល់ អាទិភាពនិងអត្ថប្រយោជន៍ដល់ បណ្តាប្រទេសដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែង សម្រាប់ដំណើរការនៃការកសាងសហគមន៍អាស៊ានទទួលបានភាពជោគជ័យកិត្យានុភាព។ សហគមន៍អាស៊ានដ៏រឹងមាំនិងសាម គ្គី គឺការខិតខំដើម្បីមានទំនុកចិត្តនឹងគ្នា ។

អាស៊ាននឹងបន្តប្រកាន់ខ្ជាប់នូវបទដ្ឋាននិងក្រមប្រតិបត្តិរបស់អាស៊ាន ដូចជា ធម្មនុញ្ញអាស៊ានTAC, SEANFWZ, DOC … ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់បន្តក្នុងការកសាង COC ស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូងដោះស្រាយ ការគ្រប់គ្រង ជម្លោះការពារបរិស្ថានស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ លើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍរចនា សម្ពន្ធ និងជំហានដើរទៅមុខដែលអាស៊ានដើរតួនាទីឈានមុខគេ។ ការកសាងមូល ដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ ទាំងក្នុងនិងក្រៅតំបន់។

ចក្ខុវិស័យអាស៊ានឆ្នាំ ២០២៥ នៅតែ បន្តឆ្ពោះទៅរកស្វ័យភាព ពឹងផ្អែកទៅលើ ច្បាប់និង យកពលរដ្ឋជា គន្លឹះសំខាន់ ដើរតួនាទីនៅក្នុងការ ដោះស្រាយបញ្ហា ក្នុងតំបន់ និងនៅលើពិភពលោក ។ កសាងសហគមន៍អាស៊ានរឹងមាំ ជាសកម្ម ភាព រួមនៅតែបន្ត ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពប្រកបដោយនិរន្តរភាព សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែជ្រៅនិងព្យាយាមឱ្យបានផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងសម្រាប់ពលរដ្ឋជាង ៦00 លាននាក់នៅក្នុងតំបន់ អាស៊ាន៕ ម៉ែវ សាធី