រឿងនេះ ជារឿងព្រេងភូមាមានយូរអង្វែងណាស់មកហើយ ។ គឺក្នុងសករាជព្រះពុទ្ធធូម៉ាណា (Thoumana)ទី ១៣ ។ មានព្រហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ អាហ៍មន់ដា ( Ahmanda) ដែលរស់នៅក្នុងស្រុក ស៊ីកាមា (Jikama) ។ ថ្ងៃមួយនៅពេលដែលព្រះសុរិយាហៀបអស្ដង្គតរលត់ទៅ ព្រាហ្មណ៍នោះបានឃើញឆ្កែសំគមមួយដែលចូលទៅក្នុងព្រៃនោះដែរ ឆ្កែនេះ គឺជាឆ្កែព្រៃកំសត់ចាស់ជរារោមរុះគ្មានសល់ កមរមាស់ពេញខ្លួន ដែលលួចចូលទៅក្នុងទីក្រុងក្នុងវេលាថ្ងៃ ដើម្បីរកអាហារក្រៀមក្រោះ ដែលអ្នកស្រុកបោះចោលក្នុងសំរាមតាមផ្លូវ ។ ដល់ពេលព្រលប់ដោយខ្លាចគេវាយ វាក៏រត់ទៅកាន់ព្រៃដែលធ្លាប់នៅ ។
អាហ៍មន់ដា ( Ahmanda) ភ្លេចគិតដល់ពាក្យទូន្មានព្រះពុទ្ធក៏កាន់ថ្មោងមួយយ៉ាងធំនៅដៃ រត់ដេញតាមឆ្កែនោះទៅ ដោយឥតពិចារណាបន្តិចសោះ ។ ឯឆ្កែនោះភ័យតក់ស្លុតនឹងការប្រហារនេះ ក៏ឈប់រត់ហើយនិយាយថា « ឱព្រាហ្មណ៍ ! បើលោកសំឡាប់ខ្ញុំ តើលោកបានផលប្រយោជន៍អ្វី ? ខ្ញុំសុំចិត្តលោក សុំលោកកុំសម្លាប់ខ្ញុំធ្វើអ្វី ហើយខ្ញុំសុំសន្យាថា ខ្ញុំនឹងជូនមាស ២ ពាន់ត្រណោតដល់លោក » ។ ឯព្រាហ្មណ៍ភ្លេចគិតដល់សាសនាព្រះពុទ្ធបែរចិត្តទៅរកគ្រឿងតំរេក ភ្លេចគិតដល់សេចក្ដីអំនួតដ៏អាក្រក់ នៅនាលោកនេះ ក៏ឆ្លើយនឹងឆ្កែវិញថាៈ « ល្អណាស់ អញសុខចិត្ត អញមិនសម្លាប់ឯងទេ ប៉ុន្តែឯងត្រូវឲ្យរបស់ដែលឯងសន្យានោះមកអញឲ្យឆាប់»។ « ឱព្រាហ្មណ៍ ! តើឲ្យខ្ញុំជូនមាសនោះមកលោកនៅទីនេះម្ដេចបាន ? ខ្ញុំឥតជាប់មកជាមួយផងទេ, បើដូច្នោះ អ្នកចូរបីខ្ញុំទៅឯកន្លែងដែលខ្ញុំធ្លាប់នៅក្នុងព្រៃឯណោះទើបបាន គឺនៅព្រៃឯណោះទេដែលខ្ញុំលាក់កំណប់របស់ខ្ញុំ, លុះកាលណាទៅដល់ហើយ ខ្ញុំនឹងទៅយកមកជូនលោកភា្លមឲ្យគ្រប់ចំនួន ។ ព្រាហ្មណ៍ថា « នែបងឆ្កែ បើអញបីសត្វតិរច្ឆានដូចឯងនេះ តើអ្នកដំនើរផងទាំងពួងគេនិន្ទាអញយ៉ាងណាទៅ ? » ។ ឆ្កែថា « បើដូច្នោះ រុំខ្ញុំក្នុងអាវរបស់លោក រួចលើកខ្ញុំលីខ្ញុំលើល្មាទៅ បើអ្នកណាមើលឃើញ ទៀងតែនឹកស្មានថា លោកលីកូនឬលីចៅរបស់លោកមិនខាន » ។ ឯព្រាហ្មណ៍ដោយមានចិត្តលោភចង់បានមាស ២ ពាន់ត្រណោត ដែលគាត់ឃើញនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃគាត់ទៅហើយ ក៏ព្រមព្រៀងធ្វើតាមពាក្យឆ្កែបង្គាប់ គាត់រុំឆ្កែនោះក្នុងអាវរបស់គាត់ហើយ ក៏លើកដាក់លើស្មារួចដើរត្រង់ទៅមុខ ដោយមានជំហាននោះវែង ៗ ចូលទៅក្នុងព្រៃ ។
លុះដល់កន្លែងឆ្កែដែលសំណាក់នោះ ៗ ឆ្កែក៏បានប្រាប់ហើយក៏និយាយទៅកាន់ព្រាហ្មណ៍ថាៈ «ឱចៅហ្វាយម្ចាស់ នៅចាំខ្ញុំត្រង់កន្លែងនេះមួយស្របក់សិន ខ្ញុំទៅយកមាស ២ ពាន់ត្រណោត រួចខ្ញុំយកមកជូនលោកភ្លាម ដើម្បីជារង្វាន់ដល់លោក ដោយលោកមានចិត្តល្អនឹងខ្ញុំ ! ថាហើយឆ្កែនោះ ក៏បោលចូលទៅក្នុងព្រៃជ្រៅយ៉ាងរហ័សដោយឥតងាកក្រោយបន្តិចឡើយ ។
ឯព្រាហ្មណ៍ក៏រងចាំនៅកន្លែងនោះទាល់តែយប់ ឥតមានឃើញឆ្កែនោះត្រឡប់មកវិញសោះ ។ រួចគាត់ក៏ប្រះដេកទៅលើពសុធា នៅត្រង់កន្លែងនោះអស់ ១ យប់ លុះព្រឹកឡើង ដោយឥតបានផលអ្វីសោះ ។
ក្រោយមក មានអ្នកដំណើរម្នាក់ដើរតាមផ្លូវនោះ លុះបានឃើញព្រាហ្មណ៍ឈរនៅស្ងៀមភ្នែកចោលជាប់ទៅត្រង់កន្លែងដែលឆ្កែដើរចេញទៅនោះ ក៏សាកសួរទៅព្រាហ្មណ៍ថា តើអ្នករងចាំអ្វី ។ ព្រាហ្មណ៍ក៏និយាយប្រាប់រឿងហេតុទាំងអស់ អំពីហេតុដែលគាត់ខានសំឡាប់ឆ្កែនោះ នឹងអំពីមាស ២ ពាន់ត្រណោតដែលឆ្កែបានសន្យាថាឲ្យ ។ ឯអ្នកដំណើរនោះនិយាយដោយទ្រគោះថាៈ « អ្នកឯងឆ្កួតជាងឆ្កែនោះទៅទៀត, ហេតុម្ដេចបានជាអ្នកឯងឆាប់ជឿពាក្យរបស់ឆ្កែតិរច្ឆានដែលមិនចេះរកកំទេចអាហារខ្លួនឯងបានផងនោះ ? ឯកិច្ចដ៏ប្រសើរដែលអ្នកត្រូវធ្វើ គឺអ្នកត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ ហើយចូរអ្នកកុំអួតងាងថាគ្រាន់បើ ! » ។
ព្រាហ្មណ៍ក៏សុខចិត្ត ប្រព្រឹត្តតាមដំបូន្មានដ៏ប្រសើរនេះដោយអៀនខ្មាសផង ប៉ុន្តែដោយបានជាស្បើយអំពីកំហុសរបស់ខ្លួនហើយបានធ្វើតាមដំបូន្មានអ្នកប្រាជ្ញធូដាម្មាសារី ( Thou damma Sari ) ដែលគេតែងនិយាយមិនដែលឈប់ថាៈ
« មនុស្សណា ដែលចង់បាននាមឲ្យពេញជាមនុស្សឆ្លាត តោងប្រុងប្រយ័ត្ន កុំទុកចិត្តមនុស្សដែលមិនសម, មុននឹងទុកចិត្តអ្នកណាមួយតោងថ្លឹងឲ្យល្អិត រួចតោងគិតមើលដំឡៃពិតនៃការសម្ងាត់ ដែលអ្នកត្រូវជ្រើស, បើមិនដូច្នោះទេ អ្នកនឹងត្រូវធ្លាក់ខ្លួនដូចព្រាហ្មណ៍នេះដែលសត្វឆ្កែកំសត់ បានលូកលេងហើយបានទាំងបំបែរឲ្យទៅជាល្បែងសើចផង៕
“ជនណាទុកចិត្តមនុស្សទើបស្គាល់ចាស់លោកហ៊ានភ្នាល់គង់ត្រូវបោក”
ស្រាវជ្រាវនិងកែសម្រួលដោយ÷
ចៅតាជេត
