បច្ចុប្បន្នអាជីវកម្មជាលក្ខណៈបណ្ដាញ កំពុងតែមានសកម្មភាពពុះកញ្ជ្រោលយ៉ាងខ្លាំងនៅកម្ពុជា ដោយមានក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនបានមកបោះទុនរកស៊ី ហើយគៀងគរអតិថិជនឲ្យចូលរួមសហការរកស៊ីជាមួយខ្លួន តាមរយៈការផ្ដល់នូវកម្រៃជើងសារ និងមានឈ្មោះជាសមាជិកក្រុមខ្លួនជាដើម។ របររកស៊ីមួយនេះបានទាក់ទាញដល់សិស្ស និស្សិត និងប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនឲ្យប្រឡូកយ៉ាងងងឹតងងល់មិនគិតអំពីផលវិបាក និងផលប៉ះពាល់របស់វាឡើយ ព្រោះតែភាពចង់មានចង់បានខុសទំនង។

ជាដំបូងដើម្បីបានចូលជាសមាជិក ឬដៃគូររកស៊ីជាមួយក្រុមហ៊ុន លោកអ្នកត្រូវចំណាយប្រាក់មួយចំនួនដើម្បីទិញផលិតផលក្រុមហ៊ុន បន្ទាប់មកក្រុមហ៊ុននឹងផ្ដល់គណនីមួយដល់អ្នក ហើយលោកអ្នកនឹងទទួលបានកម្រៃជើងសារ ឬភាគលាភ នៅពេលដែលអ្នកណែនាំអតិថិជនដ៏ទៃទៀតមកទិញផលិតផលពីក្រុមហ៊ុន។ នៅពេលដែលអ្នកណែនាំអតិថិជនមកទិញផលិតផលក្រុមហ៊ុនច្រើន នោះអ្នកនឹងបានទទួលកម្រៃជើងសារកាន់តែច្រើន ហើយ របររកស៊ីមួយនេះគឺអាស្រ័យទៅលើថ្វីមាត់ និងយុទ្ធសាស្ដ្ររបស់អ្នកដែលអាចធ្វើឲ្យមនុស្សដ៏ទៃទៀតចាប់អារម្មណ៍ទៅលើផលិតផលរបស់ក្រុមហ៊ុន ក៏ដូចជាចង់ធ្វើជាដៃគូររកស៊ីជាមួយក្រុមហ៊ុន។

ថ្វីត្បិតតែរបរមួយនេះមិនមានលក្ខណៈខុសច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្ដី ក៏មានប្រទេសមួយចំនួនបានធ្វើការហាមឃាត់មិនឲ្យមានឡើយ ព្រោះវាមានផលប៉ះពាល់ទាំងប្រយោល និងមិនប្រយោលចំពោះសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ហើយមានមតិមួយចំនួនបានធ្វើការរិះគន់ចំពោះរបររកស៊ីមួយនេះផងដែរ។

គួរឲ្យកត់សម្គាល់ ដើម្បីទទួលបាននូវកម្រៃជើងសារច្រើន មានបុគ្គលមួយចំនួនបានធ្វើការគៀងគរបងប្អូនសាច់ញាតិ និងមិត្តភក្ដិរបស់ខ្លួនដើម្បីទៅចូលរួមស្ដាប់ការពន្យល់ណែនាំពីក្រុមហ៊ុន និងទិញផលិតផលក្រុមហ៊ុនដើម្បីមានឱកាសក្លាយជាដៃគូរកស៊ីជាដើម។ តាមការសង្កេតតម្លៃផលិតផលរបស់ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះគឺមានតម្លៃខ្ពស់ខ្លាំងណាស់ ប្រសិនបើប្រៀបធៀបទៅនឹងតម្លៃទីផ្សារធម្មតា ប៉ុន្ដែវាមិនមានអ្វីចម្លែកឡើយចំពោះតម្លៃនេះ ត្បិតក្រុមត្រូវកាត់នូវកម្រៃជើងសារដល់អ្នកណែនាំអតិថិជនទៅទិញ។

ដោយសារតែការលោភលន់ចង់មានចង់បានហួសប្រមាណ មានបុគ្គលមួយចំនួនហាក់ងងឹតងងល់ក្នុងការគៀងគរអតិថិជនឲ្យក្រុមហ៊ុន តាមគ្រប់រូបភាពដែលគេអាចធ្វើទៅបាន រហូតដល់បង្កជាជម្លោះជាមួយនឹងសាច់ញាតិ ឬមិត្តភក្ដិខ្លួន ក្នុងគោលដៅការពារដល់ការរកស៊ីរបរនេះ ហើយមានបុគ្គលមួយចំនួនបានលះបង់ការសិក្សាដោយសារតែខ្មាស់ដល់មិត្តភក្ដិដ៏ទៃទៀតនៅពេលដែលគេបរាជ័យក្នុងអាជីវកម្មនេះ ឬអាចនិយាយបានយ៉ាងខ្លីថាចាញ់បោកក្រុមហ៊ុន ។

ក្រុមហ៊ុនដែលប្រកបអាជីវកម្មមានលក្ខណៈបណ្ដាញដូចមានរៀបរាប់ខាងលើ ដោយក្រុមហ៊ុនបានដំណើរការអាជីវកម្មតាមរយៈការលក់សម្ភារៈ ហើយមានមនុស្សជាច្រើនបានចូលរួមសហការចូលរួមរកស៊ីអាជីវកម្មនេះ ដែលពួកគេបានគៀងគរសាច់ញាតិ និងមិត្តភក្ដិរបស់ខ្លួនទៅទិញសម្ភារៈ ពីក្រុមហ៊ុន នោះដោយហ៊ានធានាអះអាងថានឹងឆាប់ក្លាយជាអ្នកមាន។ ប៉ុន្ដែនៅទីបំផុត ក្រុមហ៊ុនបានបិតសាប៊ូគូថរត់ចោលស្រុកខ្មែរ និងប្រមូលនូវប្រាក់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ហើយបន្សល់នូវជនរងគ្រោះជាច្រើនអ្នកផងដែរ ដែលអ្នកខ្លះបានខ្ចីបុលគេ ឬលក់របស់ទ្រព្យដើម្បីបានក្លាយជាដៃគូររកស៊ីជាមួយក្រុមហ៊ុន និងធ្វើឲ្យមនុស្សមួយចំនួនរត់ចោលស្រុក ឬបញ្ឈប់ការសិក្សារបស់ខ្លួនត្បិតតែទទួលរងនូវភាពអាម៉ាសខ្លាំងពេក។

សព្វថ្ងៃមានក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនកំពុងតែទទួលបាននូវភាពជោគជ័យលើអាជីវកម្មជាលក្ខណៈបណ្ដាញ ហើយមានមនុស្សជាច្រើនកំពុងចូលរួមធ្វើជាដៃគូររកស៊ីជាមួយ។ ប៉ុន្ដែទោះជាយ៉ាងណាក្ដី មានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំធ្លាប់បានរងគ្រោះដោយសាររបរនេះ បានអំពាវនាវឲ្យបងប្អូនដែលកំពុងតែមានឈ្មោះជាដៃគូររកស៊ីជាមួយក្រុមហ៊ុនទាំងនោះ មេត្តាពិចារណា ពីការប្រកបអាជីវកម្មរបៀបនេះ ព្រោះលោកអ្នកនឹងទទួលនូវផលអវិជ្ជមានច្រើនជាងផលវិជ្ជមាន។ បន្ថែមទៅទៀតនោះ របរនេះបានធ្វើឲ្យមានការប៉ះពាល់ដល់ការសិក្សា សម្ព័ន្ធភាពរវាងសាច់ញាតិ និងមិត្តភក្ដិរបស់អ្នកជាប្រយោល និងមិនប្រយោល ហើយវាជាផ្នែកមួយធ្វើឲ្យសង្គមខ្មែរបែកបាក់ផងដែរ។
——————————————————
តើ Multi-level-marketing (MLM) ក្នុងទម្រង់បោកប្រាស់ស្របច្បាប់នោះគឺជាអ្វី?

បណ្តាញទីផ្សារ ឬជាភាសាអង់គ្លេស Network Marketing អាចឲ្យអ្នកកើបលុយបានជាច្រើនបើអ្នកប្រើវាចំឱកាស។ ជាទូទៅវាសំដៅលើបណ្តាញទីផ្សារដោយផ្ទាល់ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា Multi-level-marketing (MLM) ដែលជាវិធីរកលុយមួយ ដែលគេតែងតែអូសទាញមនុស្សឲ្យចូលរួមជាមួយពួកគេ តាមរយៈការផ្សាយគ្រប់រូបភាពថា មិនតម្រូវឲ្យមានសមត្ថភាពខ្ពស់ ជំនាញពិតប្រាកដ និងទំហំវិនិយោគច្រើន។ ហើយពួកអ្នកបង្កើតវាឡើង ចូលចិត្តសន្យា និងនិយាយផ្តោតតែអំពីការរកប្រាក់ចំណូលពីការចូលរួមនោះ ជាការចាក់មនោគមន៍ឲ្យមនុស្សដែលមិនសូវមានការយល់ដឹងខ្ពស់ទាំងនោះជឿស្លុងលើគម្រោងប្រាក់ចំណេញរបស់ពួកគេ។

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន មានក្រុមហ៊ុនលក់ផលិតផលដែលអះអាងថាមានប្រភពមកពីអាមេរិក និងថ្មីៗនេះមានក្រុមហ៊ុនមកពីម៉ាឡេស៉ីមួយក៏កំពុងតែប្រើបណ្តាញទីផ្សារ MLM នេះដែរ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពួកគេហាក់ដូចជាងាយស្រួលក្នុងការរកស៉ីដោយប្រើប្រព័ន្ធនេះ ដូច្នេះហើយទើបក្រុមហ៊ុនមួយចំនួននៅតែអាចបោកលុយប្រជាជនខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ ហើយខ្លះដែលកំពុងរកស៉ីដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន និងទើបតែចូលមកថ្មី បានប្រើប្រាស់រូបភាពលក់ផលិតផលដើម្បីកុំឲ្យគេសង្ស័យពេក។

ការប្រើប្រាស់ផលិតផលជាកូនអុកនេះ ទោះបីវាមិនមែនជាការបោកប្រាស់ពេញតួរក៏ដោយ ប៉ុន្តែវាអាចជាការបោកប្រាស់ស្របច្បាប់ មានន័យថាមនុស្សយល់ព្រមឲ្យគេបោកដោយមិនដឹងខ្លួន។ ដំបូងពួកគេបានបង្កើតគម្រោងប្រាក់ចំណេញដែលភាគច្រើនបានពីការលក់ផលិតផល និងលុយទឹកតែពីការអូសទាញអ្នកផ្សេងចូលបណ្តាញ។ បន្ទាប់មកពួកគេចាប់ផ្តើមបើកសិក្ខាសិលាបណ្តុះបណ្តាលផ្សេងៗដោយដាក់ចំណងជើងថា “វគ្គបណ្តុះបណ្តាលវិធីរកលុយតាមអនឡាញ (Facebook, Instagram, line…)” “វគ្គបណ្តុះបណ្តាលរបៀបបើកអាជីវកម្មដោយមិនប្រើដើម” និងប្រធានបទជាច្រើនទៀត ប៉ុន្តែការបង្រៀនទាំងនោះគឺបង្រៀនឲ្យលក់ផលិតផលជាបណ្តាញរបស់គេនោះឯង។ ក្រោយមកអ្នកដែលចូលរួម ហើយត្រូវមនោគមន៍ចាក់ទឹកមិនលិចរបស់ក្រុមអ្នកបង្កើតបណ្តាញទាំងនោះ ចុះឈ្មោះចូលរួមដោយបង់ប្រាក់ចូលជាសមាជិក រួចគេឲ្យទិញផលិតផលស្តុក ឬអាចរកអ្នកទិញបានសិនចាំយកផលិតផលទៅ ដោយគេមានកន្លែងឲ្យធ្វើការ ហើយការងារទាំងនោះគ្មានអ្វីក្រៅពីខល បង្ហោះរូបភាពស្វែងរកអ្នកចូលរួមគ្រប់រូបភាព Liveវីឌីអូ អូសទាញមិត្តភក្តិ បងប្អូន សាច់ញាតិឲ្យចូលរួមបណ្តាញ និងទិញផលិតផល។ គេក៏តម្រូវឲ្យសមាជិកទាំងនោះ ស្លៀកពាក់ហំហានឲ្យមើលទៅដូចមែនទែន ដើម្បីងាយអូសទាញអ្នកផ្សេង។

នៅពីក្រោយការជម្រុញឲ្យមនុស្សហ៊ានធ្វើគ្រប់យ៉ាងដើម្បីអូសទាញអ្នកដទៃឲ្យចូលរួមនោះគឺដើម្បីគម្រោងលុយទឹកតែមិនចេះរីងស្ងួតរបស់ពួកគេ។ ឧទាហរណ៍ថា សមាជិកថ្មី (សមាជិក ខ) ដែលត្រូវបានគេអូសទាញឲ្យចូលបណ្តាញដោយសមាជិក “ក” គេតម្រូវឲ្យសមាជិក “ខ” បង់លុយចូលជាសមាជិកចំនួន $1,200 ហើយសមាជិក “ក” នឹងទទួលបានលុយទឹកតែចំនួន 20% ឬស្មើរ $240 ហើយបើរកបានសមាជិកថ្មីៗចូលទៀតនឹងទទួលបាន $240 ក្នុងម្នាក់ទៀត។ នេះហើយជាវិធីរកលុយដោយមិនចាំបាច់ប្រើដើមទុនរបស់ពួកគេ គឺអូសទាញមនុស្សឲ្យចូលរួមបណ្តាញ។ បន្ទាប់មកបើសមាជិក “ខ” ចង់រកលុយទឹកតែដែរ គេនឹងទៅអូសទាញសមាជិក “គ” ហើយនៅពេលសមាជិក “គ” បង់លុយ មិនមែនត្រឹមតែសមាជិក “ខ” ទេដែលបានលុយទឹកតែ $240 តែសមាជិក “ក” ក៏បានចំណេកនៃលុយ $1,200 នោះដែរ។ សមាជិក “គ” ទៅរកមនុស្សថ្មីទៀតជាបន្តបន្ទាប់គ្មានដែនកំណត់ ហើយមិនមានអ្នកណាឆ្ងាយក្រៅពីមិត្តភក្តិ គ្រួសារ និងអ្នកជិតខាងនោះទេ។ អ្នកណានៅខាងលើគេ នឹងទទួលបានលុយទឹកតែរាល់ពេលដែលមានសមាជិកថ្មីចូលរួម នេះគ្រាន់តែចំណូលពីការអូសទាញមនុស្សឲ្យចូលប៉ុណ្ណោះ នៅមានលុយពីការលក់ផលិតផលទៀត។

មនុស្សនឹងព្យាយាមសរសើរផលិតផលដែលគេលក់នោះ ទោះបីការពិតវាគ្មានគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពក៏ដោយ។ ពួកគេនឹងព្យាយាមអូសទាញអ្នកដែលគេស្គាល់ឲ្យចូលក្រុម ដើម្បីតែចង់បានលុយទឹកតែ។ អ្នកណាចូលបានមុនគេ អ្នកនោះនឹងរកចំណូលបានច្រើន ឯអ្នកដែលចូលក្រោយ លក់មិនដាច់ ឬមិនអាចអូសទាញអ្នកថ្មីឲ្យចូលបណ្តាញ នឹងខាតបង់ទាំងលុយកាក់ ទាំងពេលវេលា និងមិត្តភាព។ អ្នកដែលកើបលុយដោយមិចបាច់ធ្វើអ្វី គឺអ្នកដែលបង្កើតបណ្តាញនោះឡើង ហើយអ្នកដែលនាំគ្នារកលុយឲ្យម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន គឺសមាជិកទាំងអស់៕

Credit៖ សោភា ផាវិ
ប្រភព​៖​ ហ្វេសប៊ុក