ភ្នំពេញ : ទន្លេ ឡានឆាង-មេគង្គ  (Lancang-Mekong) គឺជាទន្លេអន្តរជាតិដ៏សំខាន់មួយ​នៅអាស៊ី ហើយមានប្រភពចេញពីភ្នំ ថាងហ្គូឡា (Tanggula) នៅលើ ឈីង​ ហ្សាង (qing zhang) ខ្ពង់រាបទីបេ​ក្នុងប្រទេសចិន។ វាហូរពីខាងជើងទៅខាងត្បូងកាត់តាម ឈីង​ ហ្សា ទីបេ និង យូណាន (Yunnan) ក្នុងប្រទេសចិន និងប្រាំប្រទេសទៀតរួម​មាន៖ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ ថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាមឆ្លងកាត់ក្រុងហូជីមិញ ហើយចាក់ចូលទៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលមានប្រវែងសរុប៤.៨៨០ គីឡូម៉ែត្រ។
ជាផ្នែកនៃមួយនៅក្នុងប្រទេសចិន ទន្លេមេគង្គត្រូវបានគេហៅថាទន្លេ ឡាន​ឆាង។ ទន្លេនេះគឺជាស្ពានតភ្ជាប់ប្រទេសចិនជាមួយបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង​​​អាស៊ីខាងត្បូង ហើយទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់វាមានសារៈសំខាន់ណាស់។
ចំនួនប្រជាជនសរុបនៃតំបន់នោះគឺប្រហែល៣២៦លាននាក់។ មានធនធានទឹកសម្បូរ​បែប ធនធានជីវសាស្រ្ត និងធនធានរ៉ែនៅក្នុងតំបន់នេះ ដែលមានសក្ដានុពលខាង​ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ដ៏អស្ចារ្យ។ នៅជុំវិញទន្លេដ៏ធំនេះ ប្រទេសដែលនៅក្នុងតំបន់នោះបានធ្វើការអភិវឌ្ឍវារីអគ្គិសនីជាបន្តបន្ទាប់។
ក្នុងចំណោមទំនប់ទាំងនោះ ទំនប់វារីអគ្គិសនីដែលបង្កើតឡើងនៅលើដងទន្លេមេគង្គ គឺផ្តោតជាសំខាន់នៅផ្នែកខាងលើនៃប្រទេសចិន ដែលមានទំនប់សរុបចំនួន
១១។
ទំនប់ទាំងនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកជាចំណុចកណ្តាលនៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ ស្ទីមសុន (Stimson) របស់អាមេរិចនិងជា កែវភ្នកនៃផែនដី (Eye of the Earth) ដែលត្រូវបានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនឹងសារពត័មានផ្តោតសំខាន់លើ។

នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលដឹកនាំដោយ​មជ្ឈមណ្ឌល ស្ទីមសុន និង កែវភ្នែកនៃផែនដី ត្រូវបានបើកដំណើរការជាផ្លូវការ ហើយ​ត្រូវបានយកគំរូតាមគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលចាប់ផ្តើម​ដោយ​​​មជ្ឈមណ្ឌលយុទ្ធសាស្ត្រ និង ការសិក្សាអន្តរជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង “គំនិតផ្តួចផ្តើមតម្លាភាពនៃដែនសមុទ្រអាស៊ី”។

វេទិកាត្រួតពិនិត្យតាមអ៊ីនធឺណិតរបស់គម្រោងនេះប្រើប្រាស់ការចាប់សញ្ញារូបភាពពីចម្ងាយតាមផ្កាយរណប និង GIS (ប្រព័ន្ធព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ) មានន័យថាទទួល​​បានលំហូរធម្មជាតិ ដែលត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាជាលំហូរធម្មជាតិដោយគ្មានទំនប់​ទឹករបស់ចិន។ វេទិកានេះប្រមូលព័ត៌មានអំពីទំនប់ទឹក សីតុណ្ហភាពទឹក សំណើម និងព័ត៌មានទឹកភ្លៀងនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ កត់ត្រាអំពីសក្ដានុពលនៃអាងស្តុក​ទឹកនៃទន្លេ Lancang ក្នុងប្រទេសចិន និងប្រមូលព័ត៌មានមូលដ្ឋាននៃអាងទន្លេមេគង្គ តាមរយៈការត្រួតពិនិត្យរបស់ក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយផ្កាយរណប​ឧតុនិយម ហើយបំប្លែងវាទៅជាផ្នែកឈៀងសាន តាមរយៈក្បួនដោះស្រាយមួយ (ស្ថានីយ​ជលសាស្ត្រឈៀងសានក្នុងប្រទេស​ថៃ គឺទន្លេឡានឆាងជាទិន្នន័យកម្រិតទឹកនៃ​ស្ថានីយជលសាស្ត្រដំបូងបន្ទាប់ពីចេញពីព្រំដែនចិន)។
លើសពីនេះ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ក៏បានបង្កើតវេទិកាតាមដាន និងត្រួតពិនិត្យ​សម្រាប់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គផងដែរ។ ខ្លឹមសារនៃការត្រួតពិនិត្យគឺជាប្រភពដ៏ទូលំទូលាយនៃព័ត៌មានអំពីហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពល ការដឹកជញ្ជូន និងការការពារទឹក។

“ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” បច្ចុប្បន្នបានផ្សព្វផ្សាយទិន្នន័យតាមដានជលសាស្ត្រ និងកម្ពស់ទឹករបស់ទំនប់ចិនចំនួន១១ នៅប្រេកង់នៃការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពប្រចាំសប្តាហ៍ ប៉ុន្តែទិន្នន័យដែលបានចេញផ្សាយនេះគឺនៅឆ្ងាយពីស្ថានភាពជាក់ស្តែង ហើយពិតជាមិនអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិន្នាការទូទៅនៃធនធានទឹកក្នុងស្រុកបានទេ។ ការសិក្សាថ្មីៗនេះដោយក្រុមស្រាវជ្រាវនៅសាកលវិទ្យាល័យ qinghua ក្នុងទិន្នន័យដែលចេញផ្សាយដោយ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់មេគង្គ” បានរកឃើញកំហុសមួយចំនួន។ ដោយយកទិន្នន័យត្រួតពិនិត្យកម្រិតទឹកនៃអាងស្តុកទឹក Xiaowan ក្នុងអាងទន្លេ Lancang ក្នុងរយៈពេល៣ដងក្នុងឆ្នាំ២០២០ ជាឧទាហរណ៍ ទិន្នន័យដែលបានត្រួតពិនិត្យដោយវិធីសាស្ត្រវាស់ស្ទង់ពីចម្ងាយរបស់ផ្កាយរណបដែលប្រើក្នុងគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” គឺផ្ទុយស្រឡះពី កម្រិតទឹកឡើងចុះដែលបានវាស់ពិត។ ការសន្និដ្ឋានកំហុសគឺមានកម្ពស់ពី ៣ ទៅ ១០ម៉ែត្រ។
អ្នកស្រាវជ្រាវសាកលវិទ្យាល័យ qinghua ជឿជាក់ថាគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ក៏មានកំហុសធំមួយរវាងលទ្ធផលនៃការត្រួតពិនិត្យកម្រិតទឹកនៃអាងស្តុកទឹក និងទុនបម្រុងនៃកម្រិតទឹកជាក់ស្តែង ជាពិសេសសម្រាប់អាងស្តុក។

ទោះបីជាមានការខូចទ្រង់ទ្រាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរក៏ដោយ ក្រោមការដឹកនាំនៃ “ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ” ទិន្នន័យដែលចេញផ្សាយដោយ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេ
មេគង្គ” គឺមានភាពងាយស្រួលប្រើសម្រាប់អ្នកនយោបាយ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសមួយចំនួន ជាពិសេស “វិទ្យុអាស៊ីសេរី” និង “សំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក” និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រឆាំងចិនផ្សេងទៀត ថែមទាំងប្រើប្រាស់ទិន្នន័យ និងរបាយការណ៍នៃ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ជា “ភស្តុតាងរឹងមាំ” សម្រាប់ការបំភាន់ប្រធានបទដូចជា

“ទំនប់វារីអគ្គិសនីចិនបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងអាងទន្លេ
មេគង្គ”។

ប្រធានបទ ៥ ដែលជា “ខ្សែសង្វាក់វាយប្រហារ” ប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន

គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅចុងឆ្នាំ២០២០ គឺគ្រាន់តែជាផ្នែកនៃ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈ” ដែលមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth”សហការគ្នាជាយូរមកហើយ ដើម្បីលើកបញ្ហាធនធានទឹកដែលឲ្យឈ្នោះថា”ល្បែងអុករបស់ទន្លេមេគង្គ”។ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ដែលមានទីតាំងនៅ Washington រដ្ឋធានីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាអ្នកប្រាជ្ចដ៏ល្បីមួយលើបញ្ហាអន្តរជាតិ។

នៅឆ្នាំ២០១៩ លោក  Brian Eller ជានាយកនៃកម្មវិធីអាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌល បានបោះពុម្ព “ថ្ងៃចុងក្រោយនៃទន្លេមេគង្គ” ដែលផ្តោតលើទស្សនវិស័យផ្សេងៗដូចជាការប្រមូលផលទំពាំងបាយជូមិនល្អ ការខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចទេសចរណ៍ ការបំផ្លាញអ្នកស្រុកនៅតំបន់លិចទឹក គ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងទន្លេ។ អាងទឹក ទឹកស្អាតសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ និងការកើនឡើងនៃសំរាមតាមដងទន្លេ។ ការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋានថា ការសាងសង់ទំនប់របស់ចិននៅផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍នៃប្រទេសខាងក្រោម។

សៀវភៅដែលមានកម្រាស់៣៨៤ទំព័រ ក៏បានបើកការនាំមុខចំពោះការវាយប្រហារដ៏ខ្លាំងក្លារបស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson លើប្រទេសចិន ដោយផ្អែកលើបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គ។ ជាក់ស្តែង ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសមួយចំនួនធំ ក្រោមការណែនាំរបស់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ ស្តីពីគ្រោះថ្នាក់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដែលបង្កឡើងដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គលើ ដល់បណ្តាប្រទេសនៅខាងក្រោម ទៅលើមតិទាំងអស់នេះដោយមិនបានបង្ហាញ “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្រ្ត”ណាមួយ។ ចំពោះមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និងដៃគូរបស់ខ្លួន នៃក្រុម “Eye of the Earth” ផ្តល់នូវ “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រ” មួយចំនួនសម្រាប់ការបំភាន់និងការលាបពណ៌លើកនេះ។

ចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២០ ទន្លេមេគង្គបានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដែលមិនធ្លាប់ជួបមង្តក្នុងរយពេលមួយឆ្នាំមកនេះ។ ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ មូលនិធិ U.S. “Lower Mekong Initiative” ដោយ”Eye of the Earth” បានចេញផ្សាយ “ការតាមដានលំហូរទឹកក្នុងទន្លេមេគង្គលើក្រោមតាមលក្ខខណ្ឌធម្មជាតិ” ដោយអះអាងថាការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ចិននៅទន្លេមេគង្គលើ នឹងប៉ះពាល់ដល់ កម្រិតទឹកនិងធនធានធម្មជាតិ។ គ្រោះរាំងស្ងួតនៃទន្លេមេគង្គក្រោមត្រូវបានស្តីបន្ទោសលើការស្តុកទុកទំនប់របស់ប្រទេសចិននៅលើទន្លេ Lancang ។ ភ្លាមៗបន្ទាប់ពី របាយការណ៍នេះ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson បានបោះពុម្ពផ្សាយ “របៀបដែលប្រទេសចិនបិទទ្វារទឹកនៅលើទន្លេមេគង្គ” នៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ ដែលមិនត្រឹមតែគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដល់ការសន្និដ្ឋានរបស់របាយការណ៍ “Eye of the Earth” ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានដាក់ចេញទស្សនៈបង្កហេតុជាច្រើនផងដែរ។  ឧទាហរណ៍៖ “ក្នុងរដូវភ្លៀង ខែមិថុនាក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ទំនប់ចិនបានរារាំងទាំងស្រុងនូវការឡើងកម្ពស់ទឹកនៅចំណុចវាស់វែងនៅឈៀងសាននៃប្រទេសថៃ” “ប្រទេសចិនមើលឃើញធនធានទឹកជាទំនិញដែលមានគុណលក្ខណៈអធិបតេយ្យ ជាជាងទំនិញដែលអាចទាក់ទងជាមួយបណ្តាប្រទេសខាងក្រោម ដែលជាធនធានចែករំលែកស្មើៗគ្នា”។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ក៏បានបោះពុម្ពអត្ថបទ “ភស្តុតាងថ្មី វិទ្យាសាស្ត្របានបង្ហាញថាទំនប់ចិនកំពុងបំផ្លាញទន្លេមេគង្គ” នៅក្នុង “គោលនយោបាយបរទេស” របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយចោទប្រកាន់ចិនបន្ថែមទៀតថាបានបំផ្លាញការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅតំបន់ទំនាបនៃទន្លេមេគង្គ។

ទោះបីជាគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ និង”ភាពជាដៃគូប្រព័ន្ធធនធានបរិស្ថាន និងថាមពលអូស្ត្រាលី-មេគង្គ” បានចង្អុលបង្ហាញថា របាយការណ៍របស់ “Eye of the Earth” មានបញ្ហាជាមួយនឹងការជ្រើសរើសទិន្នន័យដែលមិនមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ និងបញ្ហាតិចតួចមួយចំនួននៅក្នុងគំរូ ដែលនាំឱ្យមានបញ្ហាទៅលើការសន្និដ្ឋាន។  របាយ​ការណ៍នេះគឺជាការលើកឡើងនៃបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គបានផ្តល់ “ទិន្នន័យ​ខ្លះជាសំអាង” ដែលធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអាមេរិកតាមដានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ កាលនោះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក លោក Pompeo ធ្លាប់បានប្រកាសថា លទ្ធផលនៃរបាយការណ៍របស់ “Eye of the Earth” គួរឲ្យព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ហើយការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋានត្រឹមត្រូវ ថា”ប្រតិបត្តិការទំនប់ទឹកនៅតំបន់ខាងលើនៃប្រទេសចិន បានផ្លាស់ប្តូរជាឯកតោភាគីនូវលំហូរនៃទន្លេមេគង្គ ដែលប៉ះពាល់ផលប៉ះពាល់យ៉ាងមហន្តរាយដលើជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនរាប់សិបលាននាក់នៅតាមបណ្តោយទន្លេ” ។

ជាមួយនឹងការចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth” នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ និងការបើកដំណើរការគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់មេគង្គ” ដែលជាខ្សែសង្វាក់វាយប្រហារប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនបានបង្កើតឡើងជារូបរាង។ ការស៊ើបអង្កេតរបស់អ្នកយកព័ត៌មានបានរកឃើញថា គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទឹកទន្លេមេគង្គ” គ្រាន់តែជាប្រធានបទស្រាវជ្រាវមួយក្នុងចំណោមប្រធានបទស្រាវជ្រាវទាំង ៥ របស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson

ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងទន្លេមេគង្គ។ សំរាប់ប្រធានបទ៤ ផ្សេងទៀតរួមមាន “ការតភ្ជាប់អាងទន្លេមេគង្គ” “ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមេគង្គ” “គោលនយោបាយមេគង្គ” រួមទាំង “កិច្ចសន្ទនាគោលនយោបាយ ១,៥ ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក”។ ប្រធានបទទាំងប្រាំខាងលើមានភាពរីកចម្រើនដោយមាន “ការតភ្ជាប់អាងទន្លេមេគង្គ” ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃការត្រួតពិនិត្យទំនប់ និងការតាមដានឧបការណ៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ បន្ទាប់ពីបានប្រមូលនូវអ្វីដែលគេហៅថា “ព័ត៌មាន” រួចហើយ ប្រមូលផ្តុំនូវអ្វីដែលគេហៅថា “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រ” ដើម្បី ផ្តល់ឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកនូវសម្ភារៈប្រឆាំងនឹងចិន បម្រើយុទ្ធសាស្ត្រជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងព្យាយាមមានឥទ្ធិពលលើគោលនយោបាយការបរទេសនៃប្រទេសក្នុងតំបន់។

បន្ទាប់ពីទទួលបានព័ត៌មានអំពីដៃគូគម្រោងនៃទន្លេមេគង្គរបស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson និងអ្នកគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុក្រោយមក អ្នកយកព័ត៌មានបានរកឃើញថា ប្រធានបទដែលមានទាក់ទងនឹងទន្លេមេគង្គជាស្នូលក្នុង “ការគំរាមកំហែងចិន” ត្រូវបានបង្កើតឡើងជរូបរាង រួមទាំងក្រុម “Eye of the Earth” មជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិ គ្រប់គ្រងបរិស្ថាន ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិក ការអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិមូលនិធិអាស៊ី និងស្ថាប័នផ្សេងទៀត ក៏បានទាក់ទាញប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដូចជា”New York Times”និងអ្នកជំនាញការអភិរក្សទឹកលោក Wang Weiluo គ្រូបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យ​ Chai Nalong Seta Sai  ក្នុងប្រទេសថៃ ។  តាមរយៈការចុះផ្សាយរបស់អត្ថបទនេះ និងការយល់ឃើញលំអៀង «ធ្វើឲ្យមានភាពច្របូកច្របល់»។

មជ្ឈមណ្ឌល Stimson រូមជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានអន្តរជាតិ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់វារីអគ្គិសនីមេគង្គ” ហើយបានធ្វើសន្និសីទកាសែតនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានគោលបំណងកំណត់គោលដៅលើការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីការសាងសង់ទំនប់ រួមជាមួយការបើកស៊ើបអង្កេត និងរាយការណ៍អំពីបរិស្ថាននិងបញ្ហាសហគមន៍។ អ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់ៗដែលចូលរួមក្នុងគម្រោងនឹងទទួលបានជំនួយចំនួន ៣.០០០ ដុល្លារ។

ចេតនាបង្កើត “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈទឹកទន្លេមេគង្គ” មិនថាវាជាមជ្ឈ​មណ្ឌល Stimson, “Eye of the Earth” ឬ អ្នកនយោបាយ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការនានាដែលធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយពួកគេ គោលបំណងជាមូលដ្ឋាននៃការលើកឡើង​ប្រធានបទនៃធនធានទឹកនៅក្នុងទន្លេមេគង្គមិនដែលផ្តោតលើ ការអភិវឌ្ឍន៍ ការកសាងប្រទេស ឬពាក់ព័ន្ធនិងសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជននោះ ប៉ុន្តែគឺដើម្បីរក្សាផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងតំបន់។

នៅដើមទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងកិច្ចការលើតំបន់មេគង្គ។ នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ជាមួយនឹងការបង្កើតយន្តការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់មេគង្គ រវាងប្រទេសចិនជាមួយបណ្តាប្រទេសដែលនៅតាមដងទន្លេមេគង្គនិងការអភិរក្សាទឹក រួមជាមួយការអភិវឌ្ឍន៍វារីអគ្គិសនីរបស់ចិននៅក្នុងទន្លេ Lancang សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គឡើងវិញម្តងទៀត។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ នាយករដ្ឋមន្រ្តីលោក អូបាម៉ា បានធ្វើ “ការវិលត្រឡប់ទៅកាន់ទន្លេមេគង្គ” ក្នុងទ្រុងទ្រាយធំតាមបរិបទ “ការវិលត្រឡប់ទៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍” ហើយក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ បានបង្កើត “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម” ជាមួយឡាវ ថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាម។ ឆ្នាំ ២០១២ សហរដ្ឋអាមេរិកបានរួមបញ្ចូលប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាជាផ្លូវការក្នុងគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះ។

នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ បន្ទាប់ពីប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសនៅតំបន់មេគង្គបានដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការនូវ “យុទ្ធាការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឡានឆាង-មេគង្គ” សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមកែសម្រួល “យុទ្ធសាស្ត្រទន្លេមេគង្គ” ហើយបានចុះបញ្ជីធនធានទឹកជាលើកដំបូងក្នុងការកែសម្រួលថ្មី ទៅលើ “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម”។ បន្តការលាបពណ៍ទៅលើ “ទ្រឹស្តីគម្រាមកំហែងទំនប់របស់ចិន” និង “ទ្រឹស្ដីការខូចខាតបរិស្ថានរបស់ចិន”។ នៅឆ្នាំ ២០២០ នាយករដ្ឋមន្ត្រី Trump បានបង្កើត “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” ជាមួយប្រទេសជាប់តំបន់មេគង្គទាំងប្រាំ ។

ទោះបីជាការវិនិយោគយ៉ាងច្រើននៅក្នុងគម្រោងធនធានទឹកទន្លេមេគង្គក្នុងអំឡុងកាលរបបលោក Trump មានតិចជាងរបបរបស់លោក Obama ក៏ដោយ វាបានបើកដំណើរការ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈទឹកទន្លេមេគង្គ” ដែលមានការប្រឆាំងទាបចំពោះប្រទេសចិន។ វាក៏ជាអំឡុងពេលដែលមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth” បានចាប់ផ្តើម “បង្ហាញខ្លួនជាលើកដំបូង” ។

នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិកលោក Price បាននិយាយថា របបនាយករម្ត្រី Biden នឹងបន្តប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ត្រួតពិនិត្យផ្សេងៗដែលផ្តល់មូលនិធិ និងបង្កើតឡើងដោយរបបនាយករម្ត្រី Trump ហើយបន្តយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះរាល់សកម្មភាពរបស់ចិននៅទន្លេមេគង្គលើ។ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២១ ក្នុងអំឡុងទស្សនកិច្ចនៅសិង្ហបុរី អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក Harris បានប្រកាសថា “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” គឺជាផ្នែកសំខាន់នៃ “យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក”របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងជាផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់ក្នុងការទប់ស្កាត់ប្រទេសចិន។

ស្ថិតិបង្ហាញថា ពីឆ្នាំ ២០០៩ ដល់ឆ្នាំ ២០២១ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយទ្វេភាគីដល់តំបន់មួយចំនួនជាង ៤,៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដល់ “ប្រទេសដែលជាដៃគូទន្លេមេគង្គ” ដែលក្នុងនោះជិត៤ពាន់លានដុល្លារបានមកពីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ ដែលភាគច្រើនបានទៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗ។

វិធីសាស្រ្ត និងផែនការនៃ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈនៃទឹកទន្លេមេគង្គ” របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ ហើយពួកគេបានធ្វើឱ្យប្រទេសពាក់ព័ន្ធមានការអាក់អន់ចិត្តផងដែរ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះអាជ្ញាធរអភិរក្សទឹកនៃប្រទេសទាំងប្រាំមួយ Lancang-Mekong តែងតែរំលឹកឡើងវិញថា ពួកគេគួរតែពង្រឹងការពិគ្រោះយោបល់ និងការសន្ទនា ការផ្លាស់ប្តូរបទពិសោធន៍ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគម្រោង បង្កើនការជឿទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ការជឿទុកចិត្តគ្នា និងលើកកំពស់កម្រិតទឹកនៃ Lancang-Mekong ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានឆ្លើយតបនឹងបញ្ហាពាក់ព័ន្ធជាច្រើនលើកច្រើនសារ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2019មកសហរដ្ឋអាមេរិកបាននិងកំពុងបង្កបញ្ហាធនធានទឹកនៃទន្លេមេគង្គដោយចេតនាបង្កើតចំណុចក្តៅ សាបព្រួសទំនាក់ទំនងក្នុងតំបន់ និងធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ទៅលើ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង។

លោក Zhang Li ជំនួយការអ្នកស្រាវជ្រាវនៅ “ផ្លូវមួយខ្សែ ក្រវ៉ាត់មួយ” និងវិទ្យាស្ថានអភិបាលកិច្ចនៃសកលវិទ្យាល័យ Fudan ដែលបានសិក្សាផ្នែកការទូត និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការធនធានទឹក Lancang-Mekong បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា នៅពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវ “សង្គ្រាមមតិសាធារណៈទឹក” ។ ពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងអេកូ “យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” វាក៏ជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃ “ប្រេកង់បី” នៃធុរកិច្ច ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបង្កើន “ការវាយលុកទៅលើមតិសាធារណៈផ្លូវទឹក” ជាបន្តបន្ទាប់ប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន។ ម៉្យាងវិញទៀត សហរដ្ឋអាមេរិកបានដឹងថា “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម” ដែលខ្លួនបានដឹកនាំនៅឆ្នាំនោះ បានដំឡើងទៅជា “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” ដែលធ្វើឲ្យសមាជិកយន្តការក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍មានការខ្វះខាតនឹងមានការមិនយល់ស្រប។ ហើយឆ្លៀតឱកាសទប់ស្កាត់ “អន្តរភាវូបនីយកម្ម” នៃបញ្ហាមេគង្គនិងបង្ក្រាបចិន។ លោក Zhang Li ជឿជាក់ថា ការកសាងទន្លេមេគង្គរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅជា “សមរភូមិថ្មីសម្រាប់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក” មិនស្របតាមផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រទេសទាំងប្រាំមួយនៅក្នុងតំបន់នោះ ហើយក៏មិនរួមចំណែកដល់ដំណោះស្រាយជាមូលដ្ឋាននៃបញ្ហាធនធានទឹកផងដែរ៕

ដោយ : លោក ឆាយ សុផល