* ផ្អែកតាមរឿងពិតរបស់អ្នកស្រី វ៉ាស្រីមុំ
ព្រឹកនេះ ពេលទៅដល់កន្លែងធ្វើការ ខ្ញុំបានឃើញព័ត៌មានក្នុងបណ្ដាញសង្គមចុះផ្សាយព្រោងព្រាតអំពីដំណឹងមរណភាពរបស់អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមម្នាក់គឺ លោក នួន ជា។ រឿងនេះបានក្លាយជាប្រធានបទដែលមិត្តរួមការងាររបស់ខ្ញុំនាំគ្នាជជែកវិភាគតាមទស្សនៈរៀងៗខ្លួន។យ៉ាងណាមិញ ការស្លាប់របស់អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមម្នាក់នេះហាក់មិនបានធ្វើឲ្យនរណាម្នាក់មានអារម្មណ៍សោកស្ដាយនោះទេ។ ពេលត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញ ខ្ញុំបានឮប៉ា ម៉ាក់ របស់ខ្ញុំជជែកពីរឿងនេះដែរ។ ពួកគាត់សុទ្ធតែជាអ្នកដែលធ្លាប់បានឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម។
អាហោសិកម្មឲ្យគាត់ធ្វើយ៉ាងម៉េច បើគាត់ស្លាប់ហើយ ។នេះជាសំឡេងម៉ាក់របស់ខ្ញុំដែលនិយាយទៅកាន់ប៉ា ហើយប៉ាក៏តបទៅម៉ាក់វិញដែរថា អ្នកខ្លះក៏បានស្ងប់ចិត្តពេលគាត់ស្លាប់ វាអាស្រ័យលើការឈឺចាប់ខ្លាំងឬតិចរបស់អ្នកដែលឆ្លងកាត់របបហ្នឹង។
ខ្ញុំបានចូលនិយាយជាមួយប៉ាម៉ាក់របស់ខ្ញុំពីរឿងនេះដែរ។
ប៉ា!ម៉ាក់!និយាយអ៊ីចឹង ប៉ា និងម៉ាក់មានអារម្មណ៍យ៉ាងម៉េចដែរពេលតា នួន ជា ស្លាប់បែបនេះ?
ម៉ាក់តបដោយធម្មតាថា រឿងហ្នឹងវាកន្លងហួសទៅយូរឆ្នាំហើយម៉ាក់ដូចជាធម្មតា គ្មានអារម្មណ៍អីដិតដាមខ្លាំងជាមួយព្រឹត្តិការណ៍ហ្នឹងផង។
ប៉ាបានឆ្លើយបន្តពីម៉ាក់ថា ប៉ា វិញក៏ដូចជាធម្មតាហ្នឹង ប្រហែលដោយសារការជំនាន់ហ្នឹងកន្លែងប៉ាររស់នៅមិនសូវមានគេធ្វើបាបខ្លាំង ហើយម៉ែឪប៉ាក៏នៅរស់ដល់ក្រោយបែកអាពតដែរ។
ខ្ញុំឮប៉ា និងម៉ាក់មានប្រសាសន៍បែបនេះ រាងធូរក្នុងចិត្តព្រោះរាល់ថ្ងៃខ្ញុំធ្វើការខាងផ្នែកផ្លូវចិត្ត មិនខ្វះទេចាស់ៗដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ព្រឹត្តិការណ៍សម័យខ្មែរក្រហមបានទទួលរងនូវការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត។
* ការនិទានពីការចងចាំរបស់ម្ដាយខ្ញុំនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម÷
ចន្លោះពីឆ្នាំ ១៩៧៣ ដល់ ១៩៧៥ ខ្ញុំបានចាកឆ្ងាយពីគ្រួសារមករស់នៅក្នុងស្រុកកោះសូទិន។ ខ្ញុំទៅធ្វើជាកុមារឈានមុខនៅសម័យបដិវត្តន៍តាមរយៈឪពុកមាទី ២ របស់ខ្ញុំដែលទៅធ្វើបដិវត្តន៍។នៅកន្លែងកុមារឈានមុខនោះ ខ្ញុំត្រូវរស់នៅប្រមូលផ្ដុំគ្នាជាមួយកុមារដទៃទៀត។ ស្រីនៅដោយស្រី ប្រុសនៅដោយប្រុស ហើយកន្លែងដេកវិញគេធ្វើរោងផុតពីដីដេកទល់ជើងគ្នា។ កុមារឈានមុខអង្គការឲ្យរៀនសូត្របានតិចតួច។ ក្រៅពីរៀនយើងទៅចម្ការដាំពោត ដាំបន្លែ និងស្រោចទឹកបន្លែ។ លុះដល់ខែពោតមកដល់ អង្គការឲ្យយើងប្រលេះពោតនិងយកពោតទៅជាន់ធ្វើជាអង្ករដើម្បីបានយកមកលាយជាមួយអង្ករយកមកដាំជាបាយហូប។ បើពោតណាចាស់ល្មមគេឲ្យយើងយកទៅស្ងោរហើយយកមកឈូសលាយជាមួយបាយតែម្ដង។
ក្រោយមកទៀត ខ្ញុំនិងកុមារផ្សេងទៀត ត្រូវបានក្រសួងដែលធ្វើថ្នាំកាតាបស្នើឲ្យទៅធ្វើថ្នាំនៅមន្ទីរពាណិជ្ជកម្មរដ្ឋ។ ថ្នាំកាតាបគឺជាថ្នាំជក់ដែលគេយកមកធ្វើជាបារីដែលភាគច្រើននៅស្រុកកោះសូទិន។ ការងាររបស់ខ្ញុំគេប្រើខ្ញុំឲ្យរែកទឹកផងដែរ។ យូរៗម្ដងទើបខ្ញុំបានទៅលេងម្ដាយនៅស្រុកកំណើតឯស្រុកពារាំងខេត្តព្រៃវែង។ ក្នុងវ័យជាង ១០ ឆ្នាំខ្ញុំមិនបានយល់ដឹងអ្វីច្រើនពីបញ្ហានយោបាយស្រុកទេសឲ្យបានច្បាស់លាស់នោះទេ។ ខ្ញុំបានត្រឹមតែស្តាប់ចាស់ៗ ដែលធ្វើការជាមួយខ្ញុំជជែកគ្នាពីសង្គ្រាមផ្ដួលរលំពួកសាធារណរដ្ឋខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ។ ពេលមួយនៅក្នុងមន្ទីរហាន់ថ្នាំកាតាបខ្ញុំបានឮចាស់ៗនិយាយគ្នាថា លុយយើងហ្នឹងបន្តិចទៀតលែងចាយហើយ។ តាម្នាក់ក្បែរនោះបន្ថែមទៀតថា តិចទៀតម៉ូតូខ្ញុំក៏គេដាក់រួមដែរ ស្អីៗក៏ដាក់រួមដែរ។ ឮដូច្នោះខ្ញុំចេះតែលួចឆ្ងល់ក្នុងចិត្តទាំងដែលសួរនាំពួកគាត់ ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកណាប្រាប់។
ពេលមួយឪពុកមាទី ៤ របស់ខ្ញុំបានមកលេងខ្ញុំ។ រាល់ដងខ្ញុំធ្លាប់សុំលុយគាត់តែ១០រៀលឬ ២០រៀលទុកចាយ តែលើកនេះស្រាប់តែគាត់ឲ្យលុយខ្ញុំដល់ ៥០០ រៀល។ ខ្ញុំចាយតែមួយភ្លែតអស់ ព្រោះអីវ៉ាន់ចេះតែឡើងថ្លៃទៅៗ ។ប្រហែល ៣ ខែក្រោយមកស្រាប់តែខ្ញុំបានឮគេថា បែក ១៧មេសាហើយ ចំណែកលុយក៏គេលែងចាយដែរ។
ថ្ងៃ ១៧ មេសាឆ្នាំ ១៩៧៥ ពួក ប៉ុល ពត បានវាយបែកទីក្រុងភ្នំពេញដែលពេលនោះខ្ញុំកំពុងតែហាន់ថ្នាំកាតាបនៅឯរោងជាមួយអ្នកធ្វើការផ្សេងទៀត។ មានប្រជាជនជាច្រើនកកកុញបានធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់កន្លែងនេះដោយមានកងទ័ពស្លៀកពាក់ខោអាវខ្មៅត្រៀបត្រាអមដំណើរ។ហេតុការណ៍នេះ បានកើតឡើងនៅពេលដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមវាយបែកទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយបានជម្លៀសប្រជាជនឲ្យចាកចេញពីទីក្រុង។ ខ្មែរក្រហមប្រាប់ប្រជាជនថា ឲ្យចាកចេញមួយរយៈ ព្រោះអាមេរិកនឹងទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីក្រុងភ្នំពេញ។ មិនយូរប៉ុន្មានខ្ញុំត្រូវអង្គការផ្លាស់ឲ្យទៅនៅកន្លែងស្លឱសថបុរាណក្នុងមន្ទីរធ្វើឱសថរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលសម័យខ្មែរក្រហម។
របបថ្មីដែលកាន់កាប់ដោយក្រុមខ្មែរក្រហមនេះបានប្រកាសថាស្រុកមានសន្តិភាពហើយ ដូច្នេះឪពុកមាទី 2 របស់ខ្ញុំត្រូវបានគេរំសាយការងារនៅស្រុកកោះសូទិនហើយបាននាំខ្ញុំត្រឡប់មកនៅឯស្រុកកំណើតនៅកំពង់ទ្រាស្រុកពារាំង ខេត្តព្រៃវែងវិញ។ បន្ទាប់ពីនោះប៉ុន្មានថ្ងៃ ប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំបានសួរទៅម្ដាយរបស់ខ្ញុំថា ម៉ែម៉េចមិនឱ្យបងមុំចូលរៀនវិញ។ ម្ដាយរបស់ខ្ញុំតបថា មិនបាច់រៀនអីទេយើងត្រូវចូលធ្វើការជាមួយចាស់ៗនៅក្នុងភូមិទៅដើម្បីយករបបស្រូវមកហូបតាមគ្រួសារ។ ពេលធ្វើការជាមួយចាស់ៗ ខ្ញុំត្រូវដកស្ទូង និងកិនស្រូវជាដើម។ ក្រោយមកប្រធានភូមិបានដើរប្រាប់តាមផ្ទះថាគ្រួសារណាមានកូនធំៗ

អង្គការឲ្យទៅនៅកងចល័តដើម្បីធ្វើស្រូវសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់សហករណ៍។ ពេលចូលទៅកងចល័ត ខ្ញុំលែងបាននៅជុំគ្រួសារទៀតហើយ ព្រោះអង្គការបានបែងចែកកងចល័តឲ្យស្នាក់នៅដាច់ដោយឡែកពីគ្រួសារ។ (នៅមានត)