ទីក្រុងបាងកក ៖ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិថៃ Phumtham Wechayachai ព្រមានថា ប្រទេសនេះ នៅតែមានហានិភ័យនៃរដ្ឋប្រហារជាបន្តទៀតនាពេលអនាគត ។
លោកថ្លែងបែបនេះក្នុងពិធីរម្លឹកខួបលើកទី១០ នៃរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០១៤ នៅទីក្រុងបាងកក កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី២២ខែឧសភាឆ្នាំ២០២៥ ម្សិលមុិញ ។

លោក Wechayachai បាននិយាយថា ៖ ដ្បិតយើងមើលមិនឃើញអនាគត ប៉ុន្តែគ្មាននរណាអាចធានាបានឡើយ។ អ្វីដែលសំខាន់គឺថា ភាគីទាំងអស់ត្រូវរៀនសូត្រពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ដើម្បីពង្រឹងស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យ។ គ្រប់ភាគីត្រូវមានការអត់ធ្មត់និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យជានិច្ច។ នេះជាសារលោក Wechayachai ឆ្លើយសំណួរអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលសួរថាតើ រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០១៤ នឹងក្លាយជារដ្ឋប្រហារចុងក្រោយនៅប្រទេសថៃ មែនឬទេ?

យ៉ាងណា លោកលោក Wechayachai គូសបញ្ជាក់ថា ៖  «សង្គមថៃ កំពុងឈានឆ្ពោះទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាបណ្តើរៗហើយ ដោយសារតែពលរដ្ឋឲ្យតម្លៃលើសិទ្ធិនិងសេរីភាពរបស់ពួកគេកាន់តែច្រើន ដែលនេះគឺជាកត្តាជួយបង្ការមិនឲ្យមានរដ្ឋប្រហារយោធាកើតឡើង។ ការប្រុងប្រយ័ត្ននិងយល់ដឹងជាប់លាប់នៅគ្រប់វិស័យ គឺជារឿងចាំបាច់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធីនិងនិរន្តរភាព។ រដ្ឋប្រហារមិនមែនជាដំណោះស្រាយសម្រាប់បញ្ហាសង្គមឡើយ ហើយមិនស្របតាមការអភិវឌ្ឍលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ»។

សូមជម្រាបថា ថៃ កើតមានរដ្ឋប្រហារយោធាជោគជ័យចំនួន១២ដង ចាប់តាំងពីប្រទេសនេះ ប្តូរទៅជារបបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្នុងឆ្នាំ១៩៣២។
រដ្ឋប្រហារចុងក្រោយ គឺដឹកនាំដោយលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រា ដែលត្រូវជាប្អូនស្រីរបស់លោកថាក់ស៊ីន ក្នុងឆ្នាំ២០១៤។
សូមរម្លឹកថា ៖ ថៃជាប្រទេសដែលមានរដ្ឋប្រហារយោធាច្រើនជាងគេ ! ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៣២មក ថៃដែលជាប្រទេសប្រកាន់របបរាជានិយមផ្តាច់ការ បានប្រែខ្លួនឲ្យក្លាយជារបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលមានស្តេចសោយរាជ្យក្នុងនាមជានិម្មិតរូបនៃការឯកភាពជាតិ។ ប្រទេសនៅភូមិភាគអាស៉ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ ល្បីខ្លាំងណាស់ខាងធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយយោធា ដើម្បីដណ្តើមអំណាចពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីមកកាន់កាប់ ពោលគឺថៃត្រូវបានផ្តល់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ក្នុងចំណោមប្រទេសនានាលើពិភពលោក ដែលធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាញឹកញាប់ជាងគេ។
គេនៅចាំបានថា លោកឧត្តមសេនីយ៍ ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា (Prayut Chan-O-Cha) ដែលបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបច្ចុប្បន្ន (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០) ក៏កើតឡើងពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ដណ្តើមអំណាចពីលោកស្រី យីងឡាក់ ស៉ីណាវ៉ាត់ត្រា (Yingluck Shinawatra) ដែលបានធ្វើឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១៤ ផងដែរ។ តើអ្នកដឹងទេថា គិតត្រឹមអាណត្តិលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ថៃមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយយោធាប៉ុន្មានលើកមកហើយ?
តាមឯកសារជាច្រើន គឺបញ្ជាក់ថាប្រវត្តិនៃការធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយយោធានៅថៃ មានដូចខាងក្រោម៖

-លើកទី១ នៅឆ្នាំ១៩៣២
នៅឆ្នាំ១៩៣២ ព្រះរាជាណាចក្រសៀមបានកើតមានបដិវត្តន៍លើកដំបូង ដើម្បីផ្លាស់ប្តូររបបរាជានិយមផ្តាច់ការដែលមានអាយុកាលជាង ៧០០ ឆ្នាំមកហើយនោះ ឱ្យមកជារបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញវិញ។ កាលណោះ រាជបល្ល័ង្ករបស់ព្រះចៅប្រជាធីប៉ុក (King Prajadhipok) ត្រូវបានផ្ដល់រំលំដោយបដិវត្តន៍យោធាមួយក្រុម ដែលគេហៅថា Four Musketeers ឬបដិវត្តន៍សៀម។ ការធ្វើបដិវត្តន៍ដោយ Four Musketeers នេះ ត្រូវបានប្រវត្តិវិទូយកចិត្តទុកដាក់កត់ត្រាយ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែសូមកុំច្រឡំ Four Musketeers ដែលជាខ្សែភាពយន្តរបស់បារាំង។

-លើកទី២ នៅឆ្នាំ១៩៣៣
បន្ទាប់ពីធ្វើបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ១៩៣២ ថៃបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ខ្លួន និងមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីដឹកនាំប្រទេសដំបូងឈ្មោះថា ព្រះពញា ម៉ានុផាកន នីទីតាដា (Phraya Manopakorn Nititada)។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងរបស់ថៃរូបនេះ ឡើងកាន់តំណែងមិនទាន់បានមួយឆ្នាំស្រួលបួលផង ក៏ត្រូវពួកកងទ័ពធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាចតែម្តង។ អ្នកដឹកនាំធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះមានឈ្មោះថា ព្រះពញា ផាហន (Phraya Phahon) ហើយក៏បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី២។
-លើកទី៣ នៅឆ្នាំ១៩៤៧
នៅឆ្នាំ១៩៤៧នេះ ពួកកងទ័ពបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចៅចមពលនាវា ថាវណ្ណ ថាមរង្គនាវាសុវត្ថិ (Thawan Thamrongnawasawat) ដែលជាបុគ្គលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយច្រើនពេក។ ក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ គណបក្សប្រឆាំងបានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលវិញម្តង។ ក្រុមធ្វើរដ្ឋប្រហារបានតែងតាំងលោក ឃួង អភ័យវង្ស (Khuang Aphaiwong) ស្ថាបនិកនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ឱ្យឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
-លើកទី៤ នៅឆ្នាំ១៩៥១
ការធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ១៩៥១នេះ មិនទ្រហឹងអឺងកងអ្វីនោះទេ តែជាការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាដោយស្ងប់ស្ងាត់ ក្នុងពេលដែលស្តេចថៃ ព្រះចៅ ភូមិពល អតុល្យតេជៈ (Bhumibol Adulyadej) ទ្រង់គង់នៅប្រទេសស្វីស។ ក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ ពួកយោធាបានតែងតាំងលោកសេនាប្រមុខ ភ្លែក វិបុលសង្គ្រាម (Plaek Phibunsongkhram) ឱ្យធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលបន្ត។
-លើកទី៥ នៅឆ្នាំ១៩៥៧

អំឡុងពេលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី វិបុលសង្គ្រាម កំពុងសោយសុខក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្រាប់តែមានកុប្បកម្មជាច្រើនបានកើតឡើងនៅរាជធានីបាងកក។ បន្ថែមលើនេះ ព្រះចៅ ភូមិពល អតុល្យតេជៈ ក៏មិនពេញព្រះទ័យជាមួយមេទ័ពដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះដែរ។ ព្រះអង្គក៏ពន្យុះឱ្យកងទ័ពធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រី វិបុលសង្គ្រាម នោះថែមទៀត។ ប្រការនេះ បានជួយឱ្យលោកសេនាប្រមុខ សំរឹទ្ធ ឋានរដ្ឋ (Sarit Thanarat) ធ្វើរដ្ឋប្រហារបានសម្រេច ហើយលោក ផូត សារ៉ាស៉ីន (Pote Sarasin) ដែលជាឯកអគ្គរាជទូតថៃប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបណ្តោះអាសន្ន។
-លើកទី៦ នៅឆ្នាំ១៩៥៨
លោក សំរឹទ្ធ ឋានរដ្ឋ បានដឹកនាំកងទ័ពធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់លោក ផូត សារ៉ាស៉ីន ពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីបណ្តោះអាសន្ន ក្នុងគោលបំណងចង់កែទម្រង់ប្រព័ន្ធនយោបាយនៅប្រទេសថៃ។ ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍នេះ ប្រទេសថៃបានឈានដល់សម័យកាលថ្មីមួយដែលគេបានកត់សម្គាល់ថា សម័យផ្តាច់ការថ្មីមួយនៅក្នុងនយោបាយថៃ។ គួរចាប់អារម្មណ៍ថា លោកសេនាប្រមុខ សំរឹទ្ធ ឋានរដ្ឋ កើតនៅរាជធានីបាងកក តែចម្រើនវ័យឡើងនៅឯស្រុកកំណើតរបស់ម្តាយស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ឦសាន ដែលអាចនិយាយភាសាលាវ។ ឪពុករបស់គាត់គឺជាមន្ត្រីកងទ័ពដែលមានឈ្មោះល្បីល្បាញខាងបកប្រែពីភាសាខ្មែរទៅភាសាថៃ។
-លើកទី៧ នៅឆ្នាំ១៩៧១
ដោយសារមានតម្រូវការក្នុងការកម្ចាត់ពួកកុម្មុយនីស្ត លោកសេនាប្រមុខ ថាណម គតិកាឆន (Thanom Kittikachorn) បានធ្វើរដ្ឋប្រហាររដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯង និងរំលាយសភាចោល។
-លើកទី៨ នៅឆ្នាំ១៩៧៦
នោះជាពេលដែលលោក សេនី ប្រាម៉ូច (Seni Pramoj) កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ដោយសារមានបញ្ហាជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយ ទើបពួកកងទ័ពថៃធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់លោក សេនី ចេញពីតំណែង។ ជិត៨ខែបន្ទាប់ពីការប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលដែលមិនបានសម្រេច យោធាថៃបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី សេនី ប្រាម៉ូច។ តាមព័ត៌មានរបស់បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយជាតិ បានឱ្យដឹងថា លោក សាងហ្កាត ចាលយូ (Admiral Sangad Chaloryu) បានប្រកាសខ្លួនឯងជាអ្នកទទួលបន្ទុកក្រុមប្រឹក្សាកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលជាតិដែលទើបបង្កើត ដែលអាចត្រួតពិនិត្យច្បាប់អាជ្ញាសឹកនៅក្នុងប្រទេស។ សូមជម្រាបថា នេះជារដ្ឋប្រហារយោធាមួយដែលធ្វើឱ្យលោក វិបុលសង្គ្រាម បានឡើងកាន់អំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រីវិញ។
-លើកទី៩ នៅឆ្នាំ១៩៧៧
នោះជាពេលដែលលោក ថានីន ក្រៃវិឆាន (Thanin Kraiwichian) កាន់ក្បាលម៉ាស៉ីនដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ដឹកនាំប្រទេសទើបតែបានមួយឆ្នាំ លោក ថានីន ក៏ត្រូវធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ពីតំណែង ដោយលោក សាងហ្កាត ចាលយូ ជាមនុស្សម្នាក់ដែលធ្លាប់ផ្ចុងផ្តើមឱ្យលោកកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ។ លោក ថានីន គឺជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកច្បាប់ អតីតចៅក្រម និងជាអ្នកនយោបាយថៃ ដែលបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរវាងឆ្នាំ១៩៧៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៧។ ក្រោយមក លោកបានធ្វើជាក្រុមប្រឹក្សារាជសម្បត្តិថៃរហូតដល់ឆ្នាំ២០១៦។
-លើកទី១០ នៅឆ្នាំ១៩៩១
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឆាត់ធីឆ័យ ឈួនហាវណ្ណ (Chatichai Choonhavan) ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវទៅគាល់ស្តេច ភូមិពល អតុល្យតេជៈ ដើម្បីទួលសុំទ្រង់ធ្វើជាអនុរដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិម្នាក់ ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាគូប្រជែងនឹងឥស្សរជនយោធាម្នាក់ទៀត។ នាយឧត្តមសេនីយ៍ ស៊ូនថន គង់សំពង្ស (Sunthorn Kongsompong) បានកាន់អំណាចជាប្រធានអង្គភាពថែរក្សាសន្តិភាពជាតិ (National Peacekeeping Guard)។

-លើកទី១១ នៅឆ្នាំ២០០៦
អំឡុងពេលលោក ថាក់ស៉ីន ស៉ីណាវ៉ាត់ត្រា (Thaksin Shinawatra) កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបានធ្វើសកម្មភាពបណ្តេញរដ្ឋាភិបាល និងកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៧ របស់ប្រទេស។ ពេលនោះ លោក ថាក់ស៉ីន ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ទីក្រុងញូវយ៉ក ប្រកាសពីភាពអាសន្ននៅទីក្រុងបាងកក បន្ទាប់ពីមានព័ត៌មានអំពីរដ្ឋប្រហារ។
-លើកទី១២ នៅឆ្នាំ២០១៤
លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា (Prayut Chan-O-Cha) អគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ព បានប្រកាសធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា បន្ទាប់ពីមានវិបត្តិនយោបាយរ៉ាំរ៉ៃអស់ពេលជាច្រើនខែ។ លោក ប្រាយុទ្ធ គឺជាមនុស្សស្និទ្ធនឹងស្តេច បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់លោកស្រី យីងឡាក់ ស៉ីណាវ៉ាត់ត្រា (Yingluck Shinawatra) ប្អូនស្រីរបស់លោក ថាក់ស៉ីន ដែលត្រូវរបបយោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ពីអំណាចកាលពីថ្ងៃឆ្នាំ២០០៦៕

ដោយ ៖ សិលា