១. ទ្រឹស្តីសំខាន់

ការការពារសាមគ្គីជាតិ និងអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេស គឺជាកាតព្វកិច្ចសំខាន់បំផុតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រទេសណាមួយក៏ដូចគ្នា មិនអាចឱ្យមនុស្សណាម្នាក់ប្រើអត្តសញ្ញាណជាតិ ដើម្បីបំផ្លាញឬចូលរួមជាមួយសត្រូវក្នុងការបំផ្លាញប្រទេសបានឡើយ។ ដូច្នេះ ច្បាប់ដកសញ្ញាតិពី ជនក្បត់ជាតិ គឺជាវិធានការសមស្រប និងមានភាពត្រឹមត្រូវ តាមទាំងផ្នែកច្បាប់ និងផ្នែកសីលធម៌។

២. ឧទាហរណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា

•ក្នុងសម័យអង្គរ ប្រវត្តិសាស្ត្របានកត់សម្គាល់ថា ពេលខ្លះមានអំណាចក្នុងរាជវង្សខ្លះ បានទាក់ទាញកម្លាំងសៀម ឬចាម អាណាម មកជួយប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្នាខាងក្នុង ដើម្បីឡើងកាន់អំណាច។ លទ្ធផលនោះ បណ្ដាលឲ្យអង្គរខ្សោយ និងអស់ឥទ្ធិពល។ នេះបង្ហាញថា ជនក្បត់ដែលចូលរួមជាមួយសត្រូវ គឺជាអ្នកបំបែកជាតិជាស្រេច។

•ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង ក៏មានមនុស្សខ្លះដែលជួបប្រទះការប្រែចិត្តទៅទទួលយកអំណាចក្រោមការគាំទ្រពីអាណានិគម ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងអ្នកប្រឆាំងអាណានិគមខ្លួនឯង។ ប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងនេះបង្ហាញថា អ្នកក្បត់ជាតិគឺជាឧបសគ្គដ៏ធ្ងន់ធ្ងរលើដំណើរការកសាងសេរីភាពជាតិ។

•មកដល់សតវត្សទី២០ ជាពិសេសក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់ ក៏មានក្រុមមួយចំនួនក្នុងកម្ពុជា ដែលយកទិន្នន័យឬយុទ្ធសាស្ត្រការផ្សព្វផ្សាយ បស់ខ្លួន បម្រើឱ្យអំណាចបរទេស ដោយបំបែកសាមគ្គីក្នុងសង្គមខ្មែរ។ ការបំបែកសាមគ្គីនេះជាឱកាសសម្រាប់អំណាចក្រៅចូលជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេស។

៣. ឧទាហរណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសកលលោក

•ក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសបារាំងបានមានករណី វីស៊ី (Vichy France) ដែលជារដ្ឋាភិបាលបារាំងសហការជាមួយអាដុលហ៊ីត្លែរ។ ក្រោយពេលបារាំងឈ្នះវិញ អ្នកសហការជាមួយអាល្លឺម៉ង់ត្រូវបានកាត់ទោស និងចាត់ទុកថាជា ជនក្បត់ជាតិ។

•ប្រទេសចិន កាលពីសង្គ្រាមប្រឆាំងជប៉ុន (1937–1945) មានមនុស្សមួយចំនួនចូលរួមជាមួយកងទ័ពជប៉ុន ដើម្បីទទួលបានអំណាច ឬផ្តល់ព័ត៌មានជួយសត្រូវ។ ក្រោយសង្គ្រាម អ្នកទាំងនេះត្រូវបានពិភាក្សាកាត់ទោសយ៉ាងតឹងរ៉ឹង។

ទោះបីជាប្រទេសអាមេរិកក៏ដោយ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់ ក៏មានការកាត់ទោសនិងដកសិទ្ធិនានាចំពោះមនុស្សដែលប្រគល់ព័ត៌មានឲ្យសូវៀត។

៤. ប្រៀបធៀបនឹងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន
យើងឃើញថា នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមនឹងបញ្ហាចម្រុះជាមួយប្រទេសជិតខាង សមរង្ស៊ីបានផ្ញើសារតាមបណ្តាញសង្គម ដែលមានមាតិកាញុះញង់ បំបែកសាមគ្គីជាតិ ហើយត្រូវបានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថៃយកទៅបន្ត។ នេះជាភស្តុតាងច្បាស់ថា មិនមែនជាការបញ្ចេញមតិធម្មតា ទេប៉ុន្តែជាសកម្មភាពដែលអាចបំផ្លាញសាមគ្គីជាតិ និងបម្រើអត្ថប្រយោជន៍សត្រូវ។

៥. សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

ការបញ្ចេញមតិដោយសុចរិត គឺសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ។

ប៉ុន្តែ ការប្រើពាក្យពេចន៍ ឬសារ ដើម្បីញុះញង់ បំបែកសាមគ្គីជាតិ និងជួយសត្រូវ គឺជាការប្រើសិទ្ធិខុសច្បាប់។

ដូច្នេះ ច្បាប់ដកសញ្ញាតិពី ជនក្បត់ជាតិ គឺមិនមែនជាការបំពានសិទ្ធិទេ ប៉ុន្តែជាវិធានការទប់ស្កាត់ និងការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាជន និងអធិបតេយ្យភាពជាតិទាំងមូល៕

ទស្សនៈតាបូរណ៍