មន្ត្រីហ្វីលីពីបានបញ្ចាក់ថា ការដែលប្រឆំាងទៅនឹងការប្រកាសពីដែនអាធិបតេយ្យខុសច្បាប់រំលោភបំពានរបស់ចិននៅដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងគឺជា«ការតស៊ូប្រយុទ្ធជាច្រើនជំនាន់» មិនអាចបញ្ចប់ភ្លាមៗនោះឡើយ។
កាលពីថ្ងៃទី២ខែកក្កដាលោកAntonio Carpio អនុប្រធានតុលាការជាន់ខ្ពស់ហ្វីលីពីនបានឲ្យដឹងថាក្នុងករណីហ្វីលីពីនយកឈ្នះចិនក្នុងការកាត់ក្តីនៅតុលាការអន្តរជាតិ ជុំវិញពាក្យបណ្តឹងប្តឹង ចិនពីការប្រកាសដែនអធិបតេយ្យខុសច្បាប់របស់ចិននៅសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង។ ហ្វីលីពីននៅដើរផ្លូវវែងទៀតសម្រាប់អនុម័តសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ។
ចាប់ពីថ្ងៃទី៧ខែកក្កដាដល់ថ្ងៃទី១៣ខែកក្កដាហ្វីលីពីននិងបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ ដើម្បីបកស្រាយតវ៉ាចំពោះគោលជំហររបស់ចិននៅដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង ដែលបានឈ្លានពានទាំងស្រុងដល់អធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសជិតខាង ។ ចំពោះចិនវិញបញ្ចាក់ថាតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលគ្មានសិទ្ធិដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីននោះឡើយតាមសទ្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីច្បាប់ដែនសមុទ្រ UNCLOS។
តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិក៏នឹងត្រួតពិនិត្យបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលពាក់ព័ន្ធពីសិទ្ធរបស់ខ្លួន ដែលបានទទួលពាក្យបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីន បន្ទាប់មកនិងចេញសេចក្តីសម្រេចនៅខែសីហាឬខែកញ្ញាខាងមុខ។ ក្រោយការសាកសួរដេញដោលនៅខែវិច្ឆិការខាងមុខម្តងទៀតតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិនឹងចេញសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយនៅដើមឆ្នាំ២០១៦។
ហ្វីលីពីនបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងប្តឹងចិនឡើងទៅកាន់តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិពីការឈ្លានពនរបស់ចិនចូលក្នុងដែនសមុទ្ររបស់ហ្វីលីពីនរាប់រយគីឡូម៉ែត្រ។ប៉ុន្តែចិនបានបដិសេធមិនចូលរួមក្នុងការដោះស្រាយនោះឡើយបើទោះបីមានការកោះហៅពីតុលាការក៏ដោយ។
លោកCarpio បានឲ្យដឹងទៀតថាក្នុងករណីហ្វីលីពីនយកឈ្នះចិននៅក្នុងការប្តឹងផ្តាល់ខាងលើ ហើយការទាមទាឲ្យចិនគោរពទៅតាមសេចក្តីសម្រេចគឺជារឿងយូអង្វែង តកូនតចៅជាច្រើនជំនន់ទៀត។ បើចិនមិនគោរពតាមតើហ្វីលីពីនអាចធ្វើអ្វីចិនបាន? ប្រើកម្លាំងក៏មិនឈ្នះ ប្រើច្បាប់ក៏គេមិនអនុវត្តិ។
ប៉ុន្តែលោកCarpio បានបង្ហាញពីយុទ្ធសាស្ត្រក្រោយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការថា «យើងនិងពឹងផ្អែកទៅលើសហគមន៍អន្តរជាតិ ហើយជារៀលរាលឆ្នាំនឹងស្នើរដល់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិចេញសេចក្តីសម្រេចស្នើរចិនដកចេញពីដែនសមុទ្រហ្វីលីពីនគោរពទៅតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។ លោកក៏បានលើលឡើងពីឧទ្ទាហ៍ពីប្រទេសតូចមួយប្តឹងអាមេរិកឡើងទៅកាន់តុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ ដូចជាប្រទេសNicaragua នៅឆ្នាំ១៩៧០។
តាមប្រសាសលោកCarpio មិនខុសអ្វីពីចិន ពេលដំបូងអាមេរិកមិនទទួលស្គល់សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ អន្តរជាតិហើយក៏មិនអនុវត្តតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ ដែលត្រូវឲ្យអាមេរិកសងសំណងពីការខូចខាត ក្នុងពេលធ្វើកំពុងផែខុសច្បាប់ជាទឹកប្រាក់៣០លានដុល្លារ។ ប៉ុន្តែជារៀងរាល់ឆ្នាំ NIcaragua បានដាក់លិខិតឡើងទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិស្នើរដល់អាមេរិកអនុវត្តិតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ ពេលនោះសហគមន៍អន្តរជាតិក៏បានស្នើរដល់អាមេរិកគោរពច្បាប់អន្តរជាតិជាធំ។ដល់ដំណាក់កាលប្រធានាធិបតីVictoria Chamorro ដឹកនាំនីការ៉ាហ្គ័រអាមេរិកក៏បានយោគយល់ ហើយថែមទាំងផ្តាល់ជំនួយសេដ្ឋកិច្ចដល់ប្រទេសនេះដល់ទៅ៥០០លានដុល្លារ។ បើសម្លឹងមើលប្រវិត្តិសាស្ត្រ សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិមានប្រទេសដែលគោរពដល់ទៅ៩៧ភាគរយ។
តាម ការប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីនឲ្យដឹងថា គណៈប្រតិភូដែលមានមេធាវីនិងមន្ត្រីការបរទេស នឹងមានវត្តមាននៅក្នុងតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ PCA នៅទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហុល្លង់នាថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ដើម្បីចូលរួមសវនាការកាត់ក្តីពាក់ព័ន្ធនឹងបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាល ទីក្រុងម៉ានីលដែលបានប្តឹងកាលពីឆ្នាំ២០១៣មក ។
តាមពាក្យបណ្តឹងហ្វីលីពីនបានស្នើដល់ PCA ចេញសាលក្រមថារាល់ការប្រកាសរបស់ចិនស្តីពីដែនអធិបតេយ្យនៅដែនមុ ទ្រចិនភាគខាងត្បូងជារឿងមិនពិត បំពានច្បាប់អន្តរជាតិ។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីទីក្រុងម៉ានីលដាក់ពាក្យបណ្តឹងតវ៉ា ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែគេចវេះមិនចូលរួមក្នុងសវនាការ ហើយតុលាការ PCA ក៏មិនអាចចេញសេចក្តីសម្រេចណាមួយនោះដែរ ។
នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីន នៅក្នុងសវនាការខាងមុខ ទីក្រុងម៉ានីលនឹងទទួលបានការជួយជ្រោមជ្រែងពីសម្ពន្ធមិត្តអាមេរិក ដោយអាមេរិកបានបញ្ជូនមេធាវីឆ្នើមៗមកជួយការពារក្តី។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីន លោក Charles Jose បានឲ្យដឹងថា «នៅពេលនេះ យើងបានត្រៀមឯកសារ និងភស្តុតាងជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់នៅក្នុងការកាត់ក្តីខាងមុខ» ។
ឆ្លើយតប់ទៅនឹងបទសម្ភាស៍ជាមួយអ្នកសរព័ត៌មាន លោក Jose បញ្ជាក់ថា សវនាការខាងមុខ នឹងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងការសម្រេចទៅតាមផ្លូវច្បាប់នូវ អ្វីដែលហ្វីលីពីនបានតវ៉ា។ នៅពេលនេះគេរង់ចាំមើលថា តើតុលាការ PCA មានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយតាមផ្លូវច្បាប់ដែរឬទេ។ ហ្វីលីពីនសង្ឃឹមថានៅពេលដែលមានអាមេរិកនៅពីក្រោយខ្នង រឿងអ្វីក៏អាចសម្រេចបាន។
ហ្វីលីពីនមានសង្ឃឹមថា តុលាការនឹងផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ប្រទេសដែលរងគ្រោះ ដែលត្រូវគេរំលោភបំពានទឹកដី ក្នុងពេលដែលអាមេរិកបានបញ្ជូនមេធាវីទៅជួយការពារប្រទេសហ្វីពីន ។ កន្លងមក ហ្វីលីពីនមានសកម្មភាពមិនខ្លាចប្រទេសចិននោះឡើយ បើទោះជាចិនមានអំណាចយោធាខ្លាំងក៏ដោយ។ កន្លងមកហ្វីលីពីនបានចេញបញ្ជាឲ្យបាញ់កម្ទេចនាវានេសាទរបស់ចិន ជាលើកដំបូងបង្កឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ។ សកម្មភាពរបស់ហ្វីលីពីនកន្លងមក ធ្វើឲ្យ អ្នកឯកទេសនយោបាយមួយចំនួនបញ្ជាក់ថា បើគ្មានប្រទេសមហាអំណាចនៅពីក្រោយខ្នងទេនោះ ហ្វីលីពីនក៏មិនហ៊ានតតាំងជាមួយចិនយ៉ាងពេញទំហឹងបែបនេះដែរ៕
