អាស៊ាន៖ តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានការលេចធ្លោជាងគេ ដោយសារតែ មានជាតិសាស្ត្រច្រើន សាសនា និងវប្បធម៌ ចម្រុះ។ ដំណើរការនៃការបង្កើតប្រទេសជាតិ – ប្រជាជននៅក្នុងតំបន់ក៏មានភាពខុសគ្នាដែរ ស្ថាប័ននយោបាយ និន្នាការអភិវឌ្ឍន៍ របស់ប្រទេសក៏ខុសគ្នាដែរ។ ចំណុចទាំងនេះបានធ្វើជាច្រើនទសវត្សមក តំបន់នេះក្លាយទទៅជាទីតាំង នៃការប្រឈមមុខនិងទទួលឥទ្ធិពលពីមហាអំណាច។​ បច្ចុប្បន្ន អាស៊ានបានវិវឌ្ឍន៍ ពីតំបន់មានសង្គ្រាម ជម្លោះ​ និង អស្ថិរភាព ប្រែក្លាយជាតំបន់ មានសន្តិភាព ស្ថិរភាព ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា តំបន់ដែលទទួលបានជោគជ័យបំផុតទី ២ នៅលើពិភពលោកបន្ទាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុប (EU) ។
ការអភិវឌ្ឍសហគមន៍អាស៊ាន គឺជាអង្គការមួយដែលមានឈ្មោះថាសមាគមអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថា ASA។ ASA គឺជាសម្ព័ន្ធភាពមួយដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ រួមមានហ្វីលីពីន, ម៉ាឡេស៊ី,និងថៃ។ នៅថ្ងៃទី ៨ ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៦៧ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសនៃប្រទេសចំនួន ៥ គឺឥណ្ឌូណេស៊ី, ម៉ាឡេស៊ី ,ហ្វីលីពីន ,សឹង្ហបូរី និងថៃ បានប្រកាសចូលរួមជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្តអាស៊ានជាមួយឥណ្ឌូនេស៊ី និងសិង្ហបុរី ដើម្បីបង្កើតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់​ អាស៊ាន។ បន្ទាប់មក ប្រុយណេ វៀតណាម ឡាវ កម្ពុជា និងមីយ៉ាន់ម៉ា បានក្លាយជាសមាជិកផ្លូវការរបស់អាស៊ានក្នុងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ដោយនាំចំនួនសមាជិកអាស៊ានបច្ចុប្បន្នសរុបទៅ ១០ ប្រទេស ទាំងនោះជាជំហានវិជ្ជមាន រួមចំណែកដល់ការថែរក្សាសន្តិភាពនិងស្ថេរភាពក្នុងតំបន់តាមរយៈការជំរុញកិច្ចពិភាក្សា ពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
កត្តាជំរុញសំខាន់ចំនួន​៣ នៃការបង្កើតអាស៊ាន គឺគោលដៅនៃការកសាងជាតិ គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខនយោបាយ សន្តិសុខក្នុងតំបន់។ ជាមួយនឹងធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ២០០៧ អាស៊ានបានក្លាយជាតំបន់នីតិរដ្ឋ។ ការចាប់កំណើតសហគមន៍នៅឆ្នាំ ២០១៥ អាស៊ានបានក្លាយជាស្ថាប័នបង្រួបបង្រួម និងរួបរួមគ្នាយ៉ាងសំខាន់។ ប្រទេសសមាជិកអាស៊ាននីមួយៗ មានកំរិតខុសគ្នាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍សំខាន់ៗក្នុងដំណើរការនៃការធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងតំបន់។ យន្តការដែលបង្កើតឡើងដោយអាស៊ានដូចជាវេទិការតំបន់អាស៊ាន (ARF) កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ាកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិអាស៊ាន (ADMM +) យន្តការសហប្រតិបត្តិការអាស៊ានបូក ១ អាស៊ាន +៣ … បានប្រមូលការចូលរួមពីបណ្តាប្រទេសធំ ៗ ជាច្រើន។ យន្តការទាំងនេះ រួមចំណែកដល់ដំណើរការកសាងរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយថ្មីនៅក្នុងតំបន់។
វេទិកាដែលដឹកនាំដោយអាស៊ានគឺជាឧបករណ៍ដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពសម្រាប់ប្រទេសជាសមាជិកក្នុងការស្វែងរកការមូលមតិគ្នាលើទស្សនៈរួម អភិវឌ្ឍផែនការ សកម្មភាពរួមពង្រឹងការតភ្ជាប់និងការអភិវឌ្ឍសហគមន៍។ អាស៊ានកំពុងបើកបណ្តាញសន្ទនាសំខាន់ៗជាច្រើនសម្រាប់ បណ្តាប្រទេសជាសមាជិក ដើម្បីបង្រួបបង្រួមកម្លាំង ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរបញ្ហាសំខាន់ៗក្នុងតំបន់និងពិភពលោកជាមួយបណ្តាប្រទេសធំ ៗ ។ តាមរយៈក្របខ័ណ្ឌនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចដូចជាតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន (AFTA) តំបន់វិនិយោគអាស៊ាន (AIA) ហើយរហូតមកដល់ពេលនេះសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានការធ្វើពាណិជ្ជកម្មក្នុងអាស៊ានកំពុងរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ។ ជំហររបស់ប្រទេសសមាជិកនីមួយៗនៅពេលចូលរួមក្នុងសមាហរណកម្មតំបន់និងអន្តរជាតិក៏ត្រូវបានបង្កើនផងដែរ។
អាស៊ាន – ជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទី ៥ លើពិភពលោកដោយមានប្រជាជនសរុបជិត ៦៥០ លាននាក់បច្ចុប្បន្នអាស៊ានគឺជាប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី ៥ នៅលើពិភពលោក។ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ GDP សរុបរបស់អាស៊ានបានឈានដល់ ២.៩០០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកនិងជាទីផ្សារធំលំដាប់ទី ៣ នៅទូទាំងពិភពលោក។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៧-២០១៨ ពាណិជ្ជកម្មសរុបរបស់អាស៊ានបានកើនឡើងជិតទ្វេដងដល់ ២.៧៦៧,១ ពាន់លានដុល្លារ ក្នុងនោះពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់មានសមាមាត្រខ្ពស់បំផុត ២២,៩% ។ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានបានទាក់ទាញការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) ចំនួន ១៥១,២ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកដែលក្នុងនោះលំហូរចូលនៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសមានចំនួនខ្ពស់បំផុតគឺ ១៤,៨% ។ អាស៊ានស្ថិតនៅលើផ្លូវក្លាយជាសេដ្ឋកិច្ចធំទីបួននៅឆ្នាំ ២០៣០។ គ្រឹះរឹងមាំនិងសមិទ្ធិផលសំខាន់បំផុតដែលអាស៊ានសម្រេចបានគឺការបង្កើតបរិយាកាសសន្តិភាពស្ថិរភាពនិងចីរភាព។ បង្កើតលក្ខខណ្ឌអំណោយផលសម្រាប់ការបង្កើតការថែរក្សានិងការលើកកម្ពស់ក្របខ័ណ្ឌកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសម្រាប់កំណើនការធ្វើសមាហរណកម្មការផ្សារភ្ជាប់ ការចែករំលែក ។
ដោយមានអត្រាកំណើនប្រមាណ ៥.៥% ក្នុងមួយឆ្នាំអ្នកសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើននិយាយថាអាស៊ានអាចនាំមុខប្រទេសជប៉ុនក្លាយជាប្រទេសមហាអំណាចទី ៤ លើពិភពលោកនៅឆ្នាំ ២០២៥ បន្ទាប់ពីចិននិងឥណ្ឌា និងអាមេរិក … ការអភិវឌ្ឍដ៏សំខាន់នេះត្រូវបានគាំទ្រដោយការកើនឡើងនៃសក្ដានុពលទីផ្សារអាស៊ាន។
បញ្ហាប្រឈមរបស់អាស៊ាន
មេដឹកនាំអាស៊ានបានដឹងថាសមិទ្ធិផលសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសន្តិសុខរបស់អាស៊ាន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងមកនេះមិនបានកើតឡើងដោយចៃដន្យទេ ប៉ុន្តែបានមកពីការខិតខំប្រឹងប្រែង ប្រទេសជាសមាជិកនៅក្នុងសាមគ្គីភាពនិងសមាហរណកម្មក្នុងតំបន់។ ក្រៅពីសមិទ្ធិផលដែលសម្រេចបានបច្ចុប្បន្នអាស៊ានកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនដូចជាបដិវត្តឧស្សាហកម្ម ៤.០ ភាពតានតឹងក្នុងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសធំ ៗ ការប្រកួតប្រជែង ឥទ្ធិពល នៃប្រទេសមហាអំណាចចូលក្នុងតំបន់រួមជាមួយបញ្ហាសង្គមដូចជាភាពចាស់ជរារបស់ប្រជាជន …។
ភាពតានតឹងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិក – ចិននាពេលថ្មីៗនេះកំពុងជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ជាក់ស្តែងសេដ្ឋកិច្ច ៥ ក្នុងចំណោម ៦ ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅអាស៊ានរួមមានសិង្ហបុរី ឥណ្ឌូនេស៊ី ថៃ ហ្វីលីពីននិង វៀតណាម (លើកលែងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី) សុទ្ធឃើញថាមានការធ្លាក់ចុះនៃកំណើននៅក្នុងត្រីមាសទី ២ ឆ្នាំ ២០១៩ ។ ទន្ទឹមនឹងនោះបញ្ហាអស្ថិរភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងផ្ទៃក្នុង កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហា។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការចរចាបណ្តាប្រទេសអាស៊ាននិងចិនបានអនុម័តជាផ្លូវការលើសេចក្តីព្រាងក្របខ័ណ្ឌនៃក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ។ នេះគឺជាជំហានសំខាន់មួយដែលបង្ហាញថាបណ្តាប្រទេសអាស៊ានសហការគ្នាកាន់តែជិតស្និទ្ធនិងបង្រួបបង្រួមគ្នា។ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានលើកទី ៥០ (AMM) និងសន្និសីទពាក់ព័ន្ធដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅរដ្ឋធានីម៉ានីលរបស់ហ្វីលីពីនកាលពីដើមខែសីហាឆ្នាំ ២០១៧ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននិងចិនបានអនុម័ត តាមរយៈសេចក្តីព្រាងក្របខ័ណ្ឌនៃក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ។
សមគ្គីភាព ឆ្ពោះទៅ រកចក្ខុវិស័យឆ្នាំ ២០២៥
អាស៊ានបានដាក់ចេញនូវគោលដៅសំរាប់វិស័យនីមួយៗគឺៈទាក់ទងទៅនឹងនយោបាយ – សន្តិសុខអាស៊ានមានគោលដៅចំនួន ៤ គឺ (១) ប្រតិបត្តិការស្របតាមច្បាប់មានគោលបំណងនិងផ្តោតលើប្រជាជន។ (២) ការថែរក្សាសន្តិភាព សន្តិសុខ និងស្ថេរភាពក្នុងតំបន់រួមទាំងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ (៣) ពង្រឹងសាមគ្គីភាពឯកភាពនិងតួនាទីស្នូលរបស់អាស៊ាន។ និង (៤) បង្កើនសមត្ថភាពនិងវត្តមានស្ថាប័នអាស៊ាន។ សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ២០២៥ មានគោលដៅធំ ៗ ចំនួន ៥៖ (១) សេដ្ឋកិច្ចបង្រួបបង្រួមនិងសមាហរណកម្មខ្ពស់។ (២) ថាមវន្តភាព ច្នៃប្រឌិតនិងការប្រកួតប្រជែង។ (៣) ការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងទំនាក់ទំនងតាមវិស័យ; (៤) ភាពធន់ទ្រាំអត់ធ្មត់និងផ្តោតលើប្រជាជន។ និង (៥) ការធ្វើសមាហរណកម្មទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកជាពិសេសតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយដៃគូ។
ចក្ខុវិស័យអាស៊ាន ២០២៥ សម្រាប់សហគមន៍វិបុលភាពរួមគ្នាសាមគ្គីភាពសន្តិភាពស្ថិរភាពនិងរួមគ្នាដែលបង្កើតឡើងលើសេចក្តីប្រាថ្នានិងការប្តេជ្ញាចិត្តនៃសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពនិងសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ៕

 

ដោយ៖ មែវ សាធី